مطالعات راهبردی سیاست بین الملل

بررسی پیامدهای قرارداد تسلیحاتی عربستان و ایالات متّحده(2017)

اسدالله اطهری؛ محبوبه معصوم نیا

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 9-27

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.1976

چکیده

اهمّیت خاورمیانه برای قدرت‌های بزرگ برهیچ‌کس پوشیده نیست. قدرت‌های بزرگ بین‌المللی همواره درپی سهم خواهی در خاورمیانه و سیطره بر خلیج‌فارس، شاهراه انرژی جهان، هستند. دراین میان، عربستان- بزرگترین ... بیشتر

منابع انرژی و حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در دریای خزر

ماری ملکی؛ علی‌اکبر جعفری

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 24-47

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.2048

چکیده

دریای خزر به دلیل وجود منابع غنی نفت و گاز و وضعیت نوین ژئوپلیتیک در جایگاه مهم ترین منطقه ی اوراسیا قرار گرفته و در صدر مناطقی است که به شدت از چالش های ژئوپلیتیک تأثیر می پذیرد. در گذشته حضور قدرت‌های ... بیشتر دریای خزر به دلیل وجود منابع غنی نفت و گاز و وضعیت نوین ژئوپلیتیک در جایگاه مهم ترین منطقه ی اوراسیا قرار گرفته و در صدر مناطقی است که به شدت از چالش های ژئوپلیتیک تأثیر می پذیرد. در گذشته حضور قدرت‌های بزرگ در حوزه خزر به عنوان یک مسئله به حساب می آمد، اما بعد از فروپاشی شوروی اختلاف بر سر منابع دریا موجب تنش در روابط میان کشور های ساحلی و گسترش رقابت های امنیتی- راهبردی میان آنها شده است. بنابراین، موضوع تأمین امنیت انرژی، مسیرهای انتقال انرژی و تمایل دولت های کوچک حاشیه دریای خزر به حضور قدرت های فرامنطقه ای (آمریکا، چین و اتحادیه اروپا) به ویژه ایالات متحده آمریکا، به منظور مقابله با تهدیدات امنیتی، به عنوان عاملی برای مقابله با نفوذ روسیه و ایران، زمینه ساز رشد نظامی گری در منطقه خزر گردیده است. بنابراین، با توجه به این واقعیت این سؤال مطرح می شود که منابع انرژی چه تأثیری بر حضور نظامی قدرت های بزرگ در حوزه دریای خزر داشته است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که به دلیل نیازمندی و اهمیت منابع انرژی از دلایل اصلی حضور نظامی قدرت-های فرامنطقه ای و مداخله گرایی آنها در منطقه ی خزر ارزیابی می شود. در این پژوهش از روش تبیینی استفاده می شود و یافته های علمی پژوهش حاضر این است که برای آمریکا و متحدان استراتژیک آن علاوه بر منابع انرژی، انتقال مسیر حمل و نقل انرژی ورای قلمرو روسیه و ایران حائز اهمیت است. چین و روسیه گرچه در حوزه ی خزر هم شریک و هم رقیب هم محسوب می شوند اما منافع مشترک آنها موجب کاهش نفوذ آمریکا و متحدان استراتژیک آن شده است.

تبیین کنش امنیتی و الگوی رفتاری ناتو در قبال تروریسم

منصور رحمانی؛ ناصر خورشیدی

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 49-77

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.2049

چکیده

مبارزه با تروریسم در کنار موضوعاتی نظیر سلاح‌های کشتار‌‌جمعی، حفظ ثبات در اروپای شرقی و جلوگیری از قدرت‌یابی مجدد روس‌ها، به‌عنوان پایه‌ای برای پایایی و گسترش ناتو در دوران پس از جنگ سرد تبدیل شد. ... بیشتر مبارزه با تروریسم در کنار موضوعاتی نظیر سلاح‌های کشتار‌‌جمعی، حفظ ثبات در اروپای شرقی و جلوگیری از قدرت‌یابی مجدد روس‌ها، به‌عنوان پایه‌ای برای پایایی و گسترش ناتو در دوران پس از جنگ سرد تبدیل شد. با این وجود، برنامه‌های ناتو جهت مقابله با این معضل بین‌المللی تا زمان وقوع حوادث تروریستی یازدهم سپتامبر 2001 چندان مناسب به نظر نمی‌رسید. حادثه مزبور نه تنها باعث توسل این نهاد برای اولین بار به ماده 5 اساسنامه شد، بلکه برنامه‌ها و راهبردهای ناتو در مقابله با تروریسم را نیز انسجام بخشید. تبیین و تحلیل این برنامه‌ها و راهبردها، هدف نوشتار حاضر قرار خواهد گرفت. بنابراین سؤالاتی که در اینجا قابل طرح و ارزیابی می‌باشند این است که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی( ناتو) چه نوع الگوی رفتاری و کنش امنیتی را در قبال ترورریسم اتخاذ کرده است؟ چرا رهبران ناتو از این الگوی رفتاری در سال‌های پس از حادثه یازدهم سپتامبر 2001 میلادی بهره گرفته‌اند؟ فرضیه‌های پژوهش بدین صورت می‌باشند: سازمان پیمان آتلانتیک شمالی علاوه بر اتکاء به ظرفیت‌های سازمانی، نیروها و اعضاء اصلی خود، با ایجاد و فعال کردن ابتکارات مختلف در درون ساختار ناتو که در این نوشتار "اتحادنرم" نامیده خواهد شد، مبارزه علیه تروریسم را سرلوحه اقدامات خود قرار داده‌ است. مبارزه علیه تروریسم به دلیل پیچیدگی این معضل و نیز عدم نشأت گیری از یک منبع واحد، برخلاف تهدید کمونیسم، رهبران ناتو را وادار به اتخاذ الگوی مزبور کرده است. روش به کار رفته در این تحقیق ابطال‌گرایی نسبی یا موضعی می باشد.

نوروز و همگرایی فرهنگی در حوزه ی تمدّنی ایران

بهاره سازمند

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 79-90

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.2050

چکیده

نوروز نخستین روز از فروردین ماه و جشن ملّی و کهن ایرانیان محسوب می‏شود. این جشن از عصری به عصر دیگر انتقال یافته و تا به امروز همچنان ایرانیان پیوند عمیق خود را با آن حفظ کرده‏اند. نوروز یکی از کهن‌ترین ... بیشتر نوروز نخستین روز از فروردین ماه و جشن ملّی و کهن ایرانیان محسوب می‏شود. این جشن از عصری به عصر دیگر انتقال یافته و تا به امروز همچنان ایرانیان پیوند عمیق خود را با آن حفظ کرده‏اند. نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان و یکی از آیین‌های برجسته در زمینه ی فرهنگ مشترک و عاملی برای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران محسوب می‌شود. این آیین علاوه بر ایران در دیگر کشورهای حوزه تمدّن ایرانی از جمله آسیای مرکزی، قفقاز، کشورهای همجوار ایران در غرب و شرق؛ مثل عراق، ترکیه، کشورهای حوزه ی جنوبی خلیج فارس، پاکستان و حتّی مناطق دیگر ازجمله بالکان و شبه قارّه هم جشن گرفته می‌شود. پرسش اصلی که در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از رویکرد نظری سازه‌انگاری به آن پاسخ داده خواهد شد این است که چگونه می‏توان از آیین نوروز برای گسترش همکاری میان کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران بهره گرفت؟ فرضیه ای که برای پاسخ به سؤال اصلی مطرح می شود این است که آیین نوروز می‌تواند مبنای تعاملات همکاری‌ جویانه ی کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران (به‌خصوص در حوزه ی فرهنگی) قرار گیرد و سبب شکل‌گیری هویت و به دنبال آن منافع مشترک میان آنها شود. زیرا این شاخص‌ها و مؤّلفه‌های مشترک فرهنگی می‌تواند مبنای فرآیند یادگیری اجتماعی پیچیده قرار گیرد و در این فرآیند، کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران از طریق تعامل همکاری‌جویانه ی فرهنگی با یکدیگر، منافع و ترجیح‌های جدیدی را کسب می‌کنند. برای بررسی این موضوع، مقاله ی حاضر از دو مبحث تشکیل خواهد شد: در مبحث نخست با استفاده از رویکرد نظری سازه‌انگاری و با تأکید بر مفهوم ایران فرهنگی تلاش می‌شود جایگاه آیین نوروز به عنوان بستری برای همگرایی فرهنگی در کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران تبیین شود و در مبحث دوم هم پیشنهادها و راهکارهایی به منظور گسترش همکاری فرهنگی میان کشورهای حوزه ی تمدّنی ایران بر اساس ظرفیت آیین نوروز ارائه خواهد شد.

نقش های قدرت های جهانی و منطقه ای در حلّ بحران و وحدت شبه جزیره ی کره

محمّدحسن شیخ الاسلامی؛ حسین شاه مرادی

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 91-112

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.2051

چکیده

تحوّلات جاری در شبه جزیره ی کره بالاخص افزایش تنش ها و سپس دیدار میان کیم جونگ اون و دونالد ترامپ باعث گردیده تا بحران در شبه جزیره و بحث امکان وحدت مجدّد در آن بیش از پیش کانون توجّهات واقع شود. شبه جزیره ... بیشتر تحوّلات جاری در شبه جزیره ی کره بالاخص افزایش تنش ها و سپس دیدار میان کیم جونگ اون و دونالد ترامپ باعث گردیده تا بحران در شبه جزیره و بحث امکان وحدت مجدّد در آن بیش از پیش کانون توجّهات واقع شود. شبه جزیره ی کره به دلیل موقعیت استراتژیک و راهبردی خود همواره محلّ تقابل قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای بوده است. با اینکه جنگ سرد سال‌هاست که به پایان رسیده و به نحوی چین جایگزین شوروی در مسائل شبه جزیره گردیده است، امّا به نظر می‌رسد کماکان معادلات جنگ سردی قدرت در شبه جزیره ی کره ادامه دارد. فرضیّه ی مقاله مدّعیی آن است که وحدت و حلّ بحران در شبه جزیره ی کره برای هریک از قدرت‌های اصلی درگیر در مسائل آن شامل ایالات متّحده ی آمریکا، چین، روسیه و ژاپن دارای فرصت‌ها و چالش‌هایی توأمان است و عدم قطعیت در مورد آینده ی شبه جزیره باعث گردیده تا هریک به نحوی از مشارکت فعّالانه در تحقّق وحدت و حلّ بحران کره طفره روند. براین اساس، به نظر می‌رسد علی‌رغم تحرّکات جدید در شبه جزیره، چهار قدرت اصلی مذکور حفظ وضع موجود را بر سایر گزینه‌های ممکن ترجیح دهند و بیش از آن که در پی حلّ و فصل بنیادین بحران باشند، تلاش نموده تا کره شمالی را بیش از پیش تحت فشار قرار داده و محدود کنند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز آن نیز از روش اسنادی و منابع معتبر اینترنتی استفاده شده است.

برجام و تأثیربخشی بر الگوی همکاری-رقابت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران

مجید عباسی اشلقی؛ مهرداد فلاحی برزکی

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 113-127

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.2052

چکیده

توافق برجام یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی ایران در دهه ی اخیر بوده است. برقراری گفتگوهای مثبت و روابط سازنده با قدر‌ت‌های بزرگ بین‌المللی، می‌توانست یکی از دستاوردهای مهم سیاست خارجی ایران ... بیشتر توافق برجام یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی ایران در دهه ی اخیر بوده است. برقراری گفتگوهای مثبت و روابط سازنده با قدر‌ت‌های بزرگ بین‌المللی، می‌توانست یکی از دستاوردهای مهم سیاست خارجی ایران باشد. ایران با این مذاکرات توانست حدّاقل به صورت موقّت، مشکلات خود را با قدرتهای بزرگ حل کند. امّا همواره در کنار مذاکرات با قدرت‌های بزرگ در سطح کلان، باید همزمان به مؤلّفه‌های منطقه‌ای نیز توجّه نمود تا با ایجاد موازنه‌ای مناسب، شاهد نتایج مطلوب بود. در ارتباط با سطح کلان، موفقیت‌های برجام نسبتاً چشمگیر بود؛ به طوری که، نهایتاً قدرت‌های بزرگ را بر سر میز مذاکره با ایران نشاند، به پروژه ی سیاسی و امنیتی‌سازی برنامه ی هسته‌ای ایران به عنوان بخش اصلی پروژه ی بزرگ ایران‌هراسی پایان داده و صنعت هسته‌ای ایران‌ به رسمیت شناخته شد، موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت‌های هوایی و نفتی برداشته شد، اکثر تحریم‌های مربوط به خدمات بیمه‌ای و بانکی و سازمان کشتیرانی لغو گردید؛ امّا در ارتباط با مؤلّفه‌های منطقه‌ای، باید به این نکته توجّه داشت که نقش و تأثیرگذاری بازیگران منطقه در روابط و تعاملات بین‌المللی، کاملاً نادیده گرفته شد که هدف اصلی نگارش مقاله ی‌ حاضر نیز همین مسأله می‌باشد. در همین رابطه پرسش اصلی مقاله ی کنونی این است که برجام چه تأثیری بر الگوی همکاری-رقابت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران داشته است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که با توجّه به موفّقیت دیپلماسی چندجانبه در سطح بین‌المللی و ایجاد مسیری تعاملی با قدرت‌های برون‌منطقه‌ای، نگاه کم‌رنگِ برجام به مؤّلفه‌های درون‌منطقه‌ای، باعث تشدید تعارض و تشکیل ائتلاف‌های جدید علیه ایران از سوی بازیگرانی همچون عربستان‌سعودی، رژیم صهیونیستی و حتّی ترکیه شد.

دیپلماسی علمی و فنّاوری و قدرت ملّی: مطالعه ی موردی آسیای مرکزی و قفقاز

امیر هوشنگ میرکوشش

دوره 2، شماره 3 ، فروردین 1397، صفحه 129-146

https://doi.org/10.22080/jpir.2018.2053

چکیده

دیپلماسی علمی و فنّاوری از عناصر دیپلماسی عمومی است . دیپلماسی عمومی، ارتباط با جوامع خارجی به منظور دستیابی به اهداف سیاست خارجی است. قدرت ملّی، مجموع توانایی هایی است که به یک کشور امکان می دهد، اهداف ... بیشتر دیپلماسی علمی و فنّاوری از عناصر دیپلماسی عمومی است . دیپلماسی عمومی، ارتباط با جوامع خارجی به منظور دستیابی به اهداف سیاست خارجی است. قدرت ملّی، مجموع توانایی هایی است که به یک کشور امکان می دهد، اهداف ملّی خود را در مناسبات بین المللی پیش ببرد. تولید ناخالص ملّی یک کشور از قدرت اقتصادی سرچشمه می گیرد که آن نیز در جای خود از پیشرفت علمی و فنّاوری آن کشور ناشی می شود. قدرت درمعنای جدید آن دیگر صرفاً نظامی نیست و افزایش وزن قدرت جامعه نسبت به قدرت مجموعه ی دولت و حاکمیت است. پرسش اصلی این مقاله این است که دیپلماسی علمی و فنّاوری چه تأثیری بر افزایش قدرت ملّی ایران- به طور کلّی- و افزایش نقش ایران در آسیای مرکزی و قفقاز -به طور خاص- دارد؟ علم و فنّاوری، سهم عمده ای در سیاست خارجی کشورهای مختلف برای حضور در عرصه های فراملّی دارد. به طور کلّی، علم و فنّاوری و به طور خاص، دیپلماسی علمی و فنّاوری از مؤلّفه هایی است که توانایی و قابلیت تأمین منافع ملّی ، قدرت ملّی و امنیت ملّی را در هر شرایطی داراست و به عنوان مؤلّفه ی مهمّی در قدرت نرم کشور ها محسوب می شود. دیپلماسی علمی و فنّاوری می تواند به عنوان ابزاری در رسیدن به اهداف و منافع ملّی و نیز افزایش قدرت ملّی به کار رود. با توجّه به ظرفیت های علمی و فنّاوری، ایران می تواند در جهت پیشبرد اهداف سیاست خارجی و تأمین منافع ملّی در کشور های آسیای مرکزی و قفقاز برنامه ریزی و هدف گذاری نماید و از این طریق نقش و نفوذ منطقه ای خود در این منطقه را ارتقا دهد. روش پژوهش مقاله با رویکردی کثرت گرا، روش پژوهش کیفی است. روش تجزیه و تحلیل اطّلاعات به صورت تبیینی – تحلیلی است.

مطالعات راهبردی سیاست بین الملل

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 7 (1403)

دوره 6 (1402)

دوره 5 (1400)

دوره 4 (1399)

دوره 3 (1398)

دوره 2 (1397)

دوره 1 (1396)

دوره و شماره: دوره 2، شماره 3، فروردین 1397، صفحه 9-170 (بهار و تابستان )

بررسی پیامدهای قرارداد تسلیحاتی عربستان و ایالات متّحده(2017)

چکیده

منابع انرژی و حضور قدرت‌های فرامنطقه‌ای در دریای خزر

چکیده

تبیین کنش امنیتی و الگوی رفتاری ناتو در قبال تروریسم

چکیده

نوروز و همگرایی فرهنگی در حوزه ی تمدّنی ایران

چکیده

نقش های قدرت های جهانی و منطقه ای در حلّ بحران و وحدت شبه جزیره ی کره

چکیده

برجام و تأثیربخشی بر الگوی همکاری-رقابت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران

چکیده

دیپلماسی علمی و فنّاوری و قدرت ملّی: مطالعه ی موردی آسیای مرکزی و قفقاز

چکیده