نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 کارشناسی ارشد مطالعات اُروپا،گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
توافق برجام یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی ایران در دهه ی اخیر بوده است. برقراری گفتگوهای مثبت و روابط سازنده با قدرتهای بزرگ بین‌المللی، می‌توانست یکی از دستاوردهای مهم سیاست خارجی ایران باشد. ایران با این مذاکرات توانست حدّاقل به صورت موقّت، مشکلات خود را با قدرتهای بزرگ حل کند. امّا همواره در کنار مذاکرات با قدرتهای بزرگ در سطح کلان، باید همزمان به مؤلّفه‌های منطقه‌ای نیز توجّه نمود تا با ایجاد موازنه‌ای مناسب، شاهد نتایج مطلوب بود. در ارتباط با سطح کلان، موفقیت‌های برجام نسبتاً چشمگیر بود؛ به طوری که، نهایتاً قدرتهای بزرگ را بر سر میز مذاکره با ایران نشاند، به پروژه ی سیاسی و امنیتی‌سازی برنامه ی هسته‌ای ایران به عنوان بخش اصلی پروژه ی بزرگ ایران‌هراسی پایان داده و صنعت هسته‌ای ایران به رسمیت شناخته شد، موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت‌های هوایی و نفتی برداشته شد، اکثر تحریم‌های مربوط به خدمات بیمه‌ای و بانکی و سازمان کشتیرانی لغو گردید؛ امّا در ارتباط با مؤلّفه‌های منطقه‌ای، باید به این نکته توجّه داشت که نقش و تأثیرگذاری بازیگران منطقه در روابط و تعاملات بین‌المللی، کاملاً نادیده گرفته شد که هدف اصلی نگارش مقاله ی حاضر نیز همین مسأله می‌باشد. در همین رابطه پرسش اصلی مقاله ی کنونی این است که برجام چه تأثیری بر الگوی همکاری-رقابت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران داشته است؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که با توجّه به موفّقیت دیپلماسی چندجانبه در سطح بین‌المللی و ایجاد مسیری تعاملی با قدرتهای برون‌منطقه‌ای، نگاه کم‌رنگِ برجام به مؤّلفه‌های درون‌منطقه‌ای، باعث تشدید تعارض و تشکیل ائتلاف‌های جدید علیه ایران از سوی بازیگرانی همچون عربستان‌سعودی، رژیم صهیونیستی و حتّی ترکیه شد.
کلیدواژه‌ها
- احدیان، محمّدسعید (1394)، برجام در تحلیل کلان و خرد، مشهد: نشر مؤسسۀ فرهنگی هنری خراسان.
- حاجی‌یوسفی، امیرمحمّد و همت ایمانی (1390)، «تحولات روابط ترکیه و اسرائیل در دهه اخیر و پیامدهای آن برای ایران»، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شمارۀ دوم.
- خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) https://www.isna.ir/news/95102918648/
- دهقانی فیروزآبادی، سیّدجلال (1382)، «تحول نظریه‌های منازعه و همکاری در روابط بین‌الملل»، فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، سال پنجم، شمارۀ هشتم.
- دهقانی فیروزآبادی، سیّدجلال (1386)، «رویکرد اعراب به برنامۀ هسته‌ای ایران»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال چهاردهم، شمارۀ دوم و سوم.
- دهقانی فیروزآبادی، سیّدجلال (1386ب)، «ضرورت و الزامات منطقه‌گرایی در تحقق برتری منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، نگرش راهبردی (ویژه‌نامۀ سند چشمانداز – راهبرد منطقه‌گرایی)، شمارۀ هشتاد و هفتم.
- دهقانی فیروزآبادی، سیّدجلال (1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات سمت.
- دهقانی فیروزآبادی، سیّدجلال (1393)، نظریه‌های همگرایی منطقه‌ای و رژیم‌های بین‌المللی، تهران: نشر مخاطب.
- فیضی، محمّد (1395)، برجام به ایران‌هراسی در جهان پایان بخشید. بازیابی شده از: http://www.irna.ir/sb/fa/News/82387318 ، (دسترسی: 1395، 8 بهمن).
- مُرادی، عبدالله (1394)، «بررسی ابعاد و زمینه‌های آشکارسازی پیوندهای امنیتی میان رژیم صهیونیستی و پادشاهی سعودی»، اندیشکدۀ راهبردی تبیین، http://tabyincenter.ir/index.php/menu-examples/child-items-5/
- مُشیـرزاده، حمیـرا و حیدرعلی مسعـودی (1388)، «هویـت و حوزههـای مفهومـی روابـط بین‌الملـل»، فصلنامـه سیـاست، دورۀ سی و نهم، شمارۀ چهارم.
- هادیان، ناصر (1382)، «سازه‌انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، سال هفدهم، شمارۀ چهارم.
- Christiansen, Thomas et al. eds. (2001); The Social Construction of Europe. London: Sage.
- Christiansen, Thomas et al. eds. (1999); "Special Issue on Social Constructivism", European Journal of Public Policy.
- (2015); “Iran deal could unlock huge economic potential”, April 2015. Available at: http://money.cnn.com/2015/04/01/news/economy/iran-nuclear-deal-economic-potential/
- Graham, David A. (2015); "Israel and Saudi Arabia: Togetherish at Last?", Atlantic Council, Jun 5, 2015.
- Gruen, George E. (2004). “Turkey’s Strategic Mideast Regional Initiatives”, American Foreign Policy Interests, No. 26.
- Hettne, Bjorn, AndrasInotai and Osvaldo Sunkel. eds. (2001); Comparing Regionalisms: Implications for Global Development. London: Palgrave Macmillan.
- Onuf, N. (1989); World of Our Marking. United State: University of South Carolina Press.
- Price, Richard and Christian Reus-Smith. (1998); "Dangerous Liaisons? Critical International Theory and Constructivist", European Journal of International Relation, Vol. 4, No. 3.
- Rafi Sheikh, Salman. (2015); "‘Unholy Alliance’ between Saudi Arabia and Israel. A US-Iran Nuclear Deal Would Trigger Regional Political Re-alignments", Global Research, March 29, 2015.
- https://www.reuters.com/2018/05/11
- Schimmelfennig, Frank and Berthold Rittberger. (2006); Theories of European Integration. The European Union, London: Routledge.
- Wendt, Alexander. (1987); "The Agent and Structure Problem in International Relations Theory", International Organization, Vol. 41, No. 3 (Summer).
- World Bank. (2015); "Economic Implications of Lifting Sanctions on Iran", Quarterly Economic Brief, Issue 5, July 2015. Available at: www-wds.worldbank.org/.../Economic0impli0ng0sanctions0on0Iran.pdf
)