مطالعات راهبردی سیاست بین الملل

بحران آب با گذشت زمان در منطقه ی خلیج فارس به یکی از عناصر موجد وضعیت خطرناک از لحاظ سیاسی تبدیل شده و این امر محتمل به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه چندان دور، یک عامل زیست‌محیطی مثل کمبود آب ممکن است ... بیشتر بحران آب با گذشت زمان در منطقه ی خلیج فارس به یکی از عناصر موجد وضعیت خطرناک از لحاظ سیاسی تبدیل شده و این امر محتمل به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه چندان دور، یک عامل زیست‌محیطی مثل کمبود آب ممکن است به تنهایی مسیر را برای ایجاد تنش سیاسی هموار سازد. در این راستا نوشتار حاضر، با تأکید بر اهمّیت بحران آب و تأثیر آن بر امنیت کشورهای حوزه ی خلیج فارس در پی ارائه ی پاسخ به این پرسش است که تأثیر بحران آب بر امنیت کشورهای حوزه ی خلیج فارس چیست و چه راهکارهای منطقه ای در جهت رفع بحران آب و دفع ناامنی و بی ثباتی سیاسی اتّخاذ شده است؟ این مقاله با تأکید بر سطح تحلیل منطقه‌ای و استفاده از روش توصیفی- تبیینی، در قالب فرضیه بر این اعتقاد است که مسأله ی کمبود آب در بلندمدّت و در صورت تداوم، به بحران زیست‌محیطی آب تبدیل شده که در این صورت به نظر می‌رسد شرایط تعارض و نهایتاً تخاصم بین کشورهای منطقه ی خلیج فارس محتمل باشد. با این حال، یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شیوه‌های مدیریت جمعی در قالب همکاری مانند: بهره‌برداری بهینه از منابع آبی مشترک در منطقه ی خلیج فارس، سرمایه‌گذاری عمومی در زیر ساخت‌های بهره‌برداری از منابع آبی، تصفیه کردن آب دریا، توسعه ی سرویس‌های جمع‌آوری آب‌های زائد و همکاری‌های مسالمت‌آمیز نهادها در سطح منطقه‌ای، بر روند جلوگیری و غلبه بر بحران زیست‌محیطی آب و همکاری در ایجاد ثبات سیاسی تأثیرگذار است.

نقش رسانه های بین المللی در زایش و تکامل یک گفتمان بین المللی

عباس اسدی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1396، صفحه 35-61

https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1833

چکیده

این مقاله با رویکرد نظری و با روش توصیفی ــ تحلیلی کوشیده است تا به این سؤال اصلی تحقیق پاسخ دهد که رسانه ها، به خصوص رسانه های بین المللی، چگونه گفتمان های بین المللی را به وجود می آورند و آنها را دچار ... بیشتر

آسیب شناسی صدور انقلاب اسلامی ایران به اروپا بر اساس نظریه ی گفتمان

علی باقری دولت آبادی؛ حسین فخرایی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1396، صفحه 63-91

https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1834

چکیده

مقایسه ی انقلاب ایران با انقلاب فرانسه و روسیه گویای آن است که انقلاب ایران به اندازه ی دو انقلاب دیگر نتوانسته بر کشورهای اروپایی تأثیرگذار باشد. این درحالی است که در ایران انقلابیون از همان ابتدا به ... بیشتر

بررسی روابط نظامی عربستان و آمریکا و نقش آن در کنشگری منطقه ای عربستان

اصغر جعفری ولدانی؛ حدیث آسمانی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1396، صفحه 93-115

https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1835

چکیده

عربستان سعودی و ایالات ‌متّحده ی امریکا، دهه‌های طولانی است که روابط گسترده ی خود را در همه ی عرصه‌ها ازجمله نفت و اسلحه به شکلی تنگاتنگ و استراتژیک حفظ نموده‌اند. عربستان مهم‌ترین واردکننده ی تسلیحات ... بیشتر عربستان سعودی و ایالات ‌متّحده ی امریکا، دهه‌های طولانی است که روابط گسترده ی خود را در همه ی عرصه‌ها ازجمله نفت و اسلحه به شکلی تنگاتنگ و استراتژیک حفظ نموده‌اند. عربستان مهم‌ترین واردکننده ی تسلیحات و تجهیزات نظامی از امریکا می‌باشد و از این طریق سود بسیار زیادی به‌حساب شرکت‌های بزرگ تسلیحاتی این کشور وارد می‌شود. ازآنجاکه در طیّ سال‌های اخیر با افزایش بازیگری عربستان در مناقشات منطقه، این میزان از واردات تجهیزات نظامی چندین برابر افزایش یافته است، سؤال مهم آن است که افزایش حجم و تعداد تسلیحات از سوی عربستان چه تأثیری بر روی ساختار نظامی و قدرت مانور این کشور در عرصه ی تحوّلات منطقه‌ای داشته است؟ این مقاله در چارچوب نظریه ی واقعگرایی و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، درصدد اثبات این فرضیه است که افزایش کمّی در حوزه ی تجهیز ارتش به مدرن‌ترین انواع ادوات و تسلیحات نظامی، به‌تنهایی عامل تعیین‌کننده در افزایش قدرت نظامی یک کشور نمی‌باشد، بلکه باید فاکتورهای مهمّ دیگری همچون دسترسی به دانش روز نظامی، در اختیار داشتن منابع انسانی کافی، هوش نظامی و تولید تاکتیک‌ها و استراتژی‌های نوین جنگی، بومی‌سازی تسلیحات و عدم وابستگی نظامی را در این خصوص در نظر گرفت. عدم توجّه به موارد مذکور و تأکید عربستان سعودی بر روی افزایش کمّیِ صرف، در کنار وابستگی تسلیحاتی و نظامی به قدرت‌های بزرگ -به‌ویژه امریکا- ازجمله عواملی است که سبب شده تا شاهد افزایش مؤثّری در قدرت نظامی این کشور در عرصه ی تحوّلات منطقه‌ای نباشیم.

بازخوردهای فرهنگ شیعی و نماد عاشورا بر مواضع مقامات ایران در موضوع هسته ای (1392-1384 )

مجید روحی دهبنه؛ سجاد مرادی کلارده

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1396، صفحه 117-138

https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1836

چکیده

فرهنگ و نقش آن در حوزه ی دیپلماسی و سیاست خارجی ،به ویژه با ظهور نظریات سازه-انگاری و انتقادی در روابط بین الملل از اهمّیت به سزایی برخوردار شده است. در سیاست خارجی ایران نیز به ویژه در موضوع هسته ای، نقش ... بیشتر فرهنگ و نقش آن در حوزه ی دیپلماسی و سیاست خارجی ،به ویژه با ظهور نظریات سازه-انگاری و انتقادی در روابط بین الملل از اهمّیت به سزایی برخوردار شده است. در سیاست خارجی ایران نیز به ویژه در موضوع هسته ای، نقش فرهنگ شیعی-عاشورایی پررنگ است؛ به طوری که، گفتمان این فرهنگ با تأکید بر حق گرایی، نفی سازش و ذلت، ایستادگی در برابر زور و ... به وضوح بر مطالبات و استراتژی ایران تأثیرگذار بوده است. مقاله ی حاضر با روش تحلیلی و استفاده از نظریه ی سازه انگاری درصدد پاسخگویی به این سؤال اصلی است که فرهنگ شیعی و نماد عاشورا چه تأثیری بر مواضع مقامات ایران در موضوع هسته ای طیّ سال های 1392-1384 در برابر غرب داشت؟ فرضیه ی مقاله بدین شرح است که تأثیر فرهنگ شیعی و نماد عاشورا بر مواضع مقامات ایران به صورت ایستادگی در برابر غرب، اثبات حقّانیت ایران، نفی سازش و سلطه پذیری در برابر آمریکا، نمایان بوده است. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد مطالعه ی این موضوع است. نتیجه ی مهم ّمقاله بدین شرح است که فرهنگ شیعی و نماد عاشورا مواضع مقامات ایران در برابر غرب در موضوع هسته ای را به سمت مفاهیم عمیق هویتی چون: عدالت محوری، شهادت طلبی، ظلم ستیزی، حق گرایی، استکبار ستیزی و نفی سازش سوق داد که با ارائه ی تصویری ذهنی به فرسایشی شدن مذاکرات و عمیق ترشدن بی اعتمادی به غرب منجر شد.

واکاوی روابط روسیه و جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بحران سوریه

ناصر فرشادگهر؛ یاسر قائمی؛ لیلا جمور

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1396، صفحه 139-165

https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1837

چکیده

روسیه در چارچوب سیاست اوراسیاگرایی، به دنبال تقویت روابط خود با کشورهای خاورمیانه و دستیابی به اهداف و منافع مسکو است. بدین جهت خود را به یک بازیگر کلیدی و مؤثّر در بحران سوریه مبدّل کرد. فعّالیت‌های ... بیشتر روسیه در چارچوب سیاست اوراسیاگرایی، به دنبال تقویت روابط خود با کشورهای خاورمیانه و دستیابی به اهداف و منافع مسکو است. بدین جهت خود را به یک بازیگر کلیدی و مؤثّر در بحران سوریه مبدّل کرد. فعّالیت‌های روسیه در خاورمیانه و درگیری در بحران سوریه، باعث افزایش ارتباط و همکاری با ایران شد. میزان تماس‌های کنونی روسیه و ایران در تاریخ پس از فروپاشی شوروی بی‌سابقه است. مقامات روسیه و ایران یک پایه ی محکم از گفتگو و همکاری دوجانبه را بنا کرده‌اند. امّا با وجود این پتانسیل برای تعامل و همکاری، اتّحاد استراتژیکی بین دو کشور شکل نگرفته و هنوز موانع جدّی وجود دارد که حتّی می‌تواند این همکاری را متوقّف کند. بر این اساس، این پرسش مطرح می‌شود که سیاست اوراسیاگرایی روسیه چگونه بر روابط روسیه با ایران تأثیرگذار بوده است و بحران سوریه چه نقشی در این روابط داشته است؟ فرضیه‌ای که پژوهش بر اساس آن به نگارش درآمده، این است که؛ سیاست اوراسیاگرایی روسیه جایگاه ایران را در سیاست خارجی روسیه پررنگ کرده و روابط نسبتاً تداومی دو کشور در بحران سوریه، باعث تحوّل در روابط تهران-مسکو شده است امّا عوامل ساختاری نظام بین‌المللی و منطقه‌ای مانع از اتّحاد راهبردی و استراتژیک دو کشور گردیده است. پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و اینترنتی و به روش توصیفی-تحلیلی به نگارش درآمده و به منظور مشاهده ی علمی و دقیق یافته‌های پژوهش، از رویکرد نظری واقع‌گرایی ساختاری بهره‌گرفته شده است.

تأملی انتقادی به چالش های امنیتیِ روابط اقتصادی ایران و افغانستان

حسین فرزانه پور؛ ناصر یوسف زهی

دوره 1، شماره 2 ، مهر 1396، صفحه 167-192

https://doi.org/10.22080/jpir.2017.1838

چکیده

تقویت و ثبات مناسبات اقتصادی کشورهای یک منطقه، تا حدِّ زیادی منوط به رفع چالش‌های امنیتیِ آنان است. این مهم، درخصوص تعاملات بازرگانیِ ایران و افغانستان نیز که در منطقه ای تنش زا واقع شده اند، صِدق می ... بیشتر تقویت و ثبات مناسبات اقتصادی کشورهای یک منطقه، تا حدِّ زیادی منوط به رفع چالش‌های امنیتیِ آنان است. این مهم، درخصوص تعاملات بازرگانیِ ایران و افغانستان نیز که در منطقه ای تنش زا واقع شده اند، صِدق می کند. مهم تر آنکه، ایران با وجود موانع امنیتیِ منطقه ای و فرامنطقه ایِ کنونی، توانسته در بازار این کشور نفوذ بسیاری یابد. با این حال، روابط اقتصادی فعلیِ دو کشور، به شدّت از چالش های غالباً امنیتی شده تأثیر پذیرفته است. با هدف اثبات این ادّعا، سؤال اصلی نوشتار حاضر و با تمرکز بر سال های 2017-2001م. آن است که مهم ترین چالش ها و محدودیت های امنیتیِ حاکم بر مناسبات اقتصادی ایران و افغانستان در سطوح ملّی، منطقه ای و فرامنطقه ای کدامند؟ در پاسخ باید گفت که تداوم نگاه امنیتی ایران به افغانستان، منازعات منطقه ای پیرامون دو کشور، و امنیتی شدن ژئوپلیتیک و هویت ایران و افغانستان در سطح جهانی توسّط آمریکا، مهم ترین چالش های مدّنظر هستند. تحلیل مذکور، در چارچوب انتقادی نظریه ی امنیتی شدنِ مکتب کپنهاگ، با روش علّی و فنّ گردآوری کتابخانه ایِ اطّلاعات، انجام گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که یکی از علل اصلی عدم رشدِ مناسبات اقتصادی ایران و افغانستان طیّ سال های گذشته، رویکرد امنیتیِ حاکم بر مناسبات تهران-کابل و پویش های امنیتیِ فراملّی بوده است. بر این اساس، ارتقای تعاملات اقتصادی دو کشور می طلبد تا بسیاری از موضوعات و تهدیدات بیش از آنکه در حوزه ی امنیت جای گیرند، می بایست توسّط دولتمردان در حوزه ی سیاست حلّ وفصل شوند.

مطالعات راهبردی سیاست بین الملل

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 7 (1403)

دوره 6 (1402)

دوره 5 (1400)

دوره 4 (1399)

دوره 3 (1398)

دوره 2 (1397)

دوره 1 (1396)

دوره و شماره: دوره 1، شماره 2، 1396، مهر 1396، صفحه 1-143 (پاییز و زمستان)

بحران آب و امنیت منطقه‌ای خلیج فارس: واکاوی بسترها و راهکارها

چکیده

نقش رسانه های بین المللی در زایش و تکامل یک گفتمان بین المللی

چکیده

آسیب شناسی صدور انقلاب اسلامی ایران به اروپا بر اساس نظریه ی گفتمان

چکیده

بررسی روابط نظامی عربستان و آمریکا و نقش آن در کنشگری منطقه ای عربستان

چکیده

بازخوردهای فرهنگ شیعی و نماد عاشورا بر مواضع مقامات ایران در موضوع هسته ای (1392-1384 )

چکیده

واکاوی روابط روسیه و جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بحران سوریه

چکیده

تأملی انتقادی به چالش های امنیتیِ روابط اقتصادی ایران و افغانستان

چکیده