نقش بحران سوریه در واگرایی روابط ایران و ترکیه: تقابل دو راهبرد متفاوت در مدیریت بحران در منطقه خاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه روابط بین‌الملل، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

10.22080/jpir.2018.14512.1045

چکیده

نوشتار حاضر در پی بررسی رویکرد سیاست خارجی ایران و ترکیه در بحران سوریه بر مبنای نظریه نوواقع‌گرایی با تمرکز بر دو شاخه‌ی آن یعنی واقع‌گرایی تدافعی و تهاجمی است. این مقاله در پی پاسخ‌گویی به این پرسش اساسی است که عوامل موثر بر رویکرد سیاست خارجی ایران و ترکیه در بحران سوریه چه بوده است؟ فرضیه برای پاسخ به این پرسش عبارت است از این‌که سیاست خارجی ایران در بحران سوریه مبتنی بر حفظ بشاراسد، حفظ وضع‌موجود، مبارزه با گروه‌های تروریستی، حمایت از راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای حل بحران است؛ در حالی‌که سیاست خارجی ترکیه در بحران سوریه مبتنی بر تغییر وضع‌موجود با کنار گذاشتن بشاراسد و حمایت از گروه‌های تروریستی و حمایت از مخالفان بشاراسد است. در این مقاله، از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی برای تببین موضوع بهره‌گیری شده است.در این مقاله، از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی برای تببین موضوع بهره‌گیری شده است.

کلیدواژه‌ها


احمدی، حمید و فهیمه قربانی(1393)، «تأثیر بحران سوریه بر روابط ایران و ترکیه»، فصلنامۀ روابط خارجی، سال ششم، شمارۀ سوم، پاییز، صص 44-7.
احمدیان، قدرت، دانش‌نیا، فرهاد و کرم‌رضا کرمیان(1395)، «هویت و سیاست خارجی خاورمیانه ای ایران و ترکیه در سوریه»، فصلنامۀ سیاست جهانی، دورۀ پنجم، شمارۀ چهارم، زمستان، صص 173-141.
افضلی، رسول، دستجردی، حسن کامران و محمد حسین دشتی طالشمکائیل(1395)، «بررسی و تحلیل پیامدهای ژئوپلتیک بحران سوریه بر امنیت ملّی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ جغرافیا، دورۀ جدید، سال چهاردهم، شمارۀ 50، پاییز، صص 368-345.
ایرنا(1395)« دستاوردهای اجلاس آستانه و موفّقیت مشترک مثلّث طلایی ایران، روسیه و ترکیه»، http://www.irna.ir/fa/News/82404786 ، تاریخ دسترسی (09/11/1395).
آجیلی، هادی و سیّده مهدیه قریشی( 1392)، «سیاست خارجی ترکیه در بحران سوریه:ریشه ها،اهداف و پیامد ها»، فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه، سال بیستم، شمارۀ دوم، تابستان، صص 124-99.
آزاده، سجّاد(1392)، «بازی بزرگ در سوریه: دومینوی بهار عربی با قربانی بازگشت موازنۀ قدرت به نظم منطقه‌ای»، فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه ،سال بیستم، شمارۀ اوّل، بهار، صص  124-97.
برچیل، اسکات، اندرو لینکلیتر، جک دانلی، ماتیو پترسن، کریستین رویس- اسمیت، ریچارد دیویتاک و جکی ترو(1391)، نظریه های روابط بین الملل، مترجمین: حمیرا مشیرزاده و روح الله طالبی آرانی، تهران: نشر میزان، چاپ اوّل.
برزگر، کیهان(1392)، تحوّلات عربی، ایران و خاورمیانه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
جعفری ولدانی،اصغر و سیّدعلی نجات(1392)، «نقش قدرت های منطقه‌ای در بحران سوریه(1393-1390)»، فصلنامۀ مطالعات خاورمیانه، سال بیستم، شمارۀ چهارم، زمستان، صص 176-141.
جهانگیری، سعید و گروسی، ناصر(1397)، «بررسی و مقایسه سیاست خارجی ایران و ترکیه در مورد تحولات سوریه (ابعاد و رویکردها)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال دوم، شماره 7، زمستان، صص 31-47.
چگنی‌زاده، غلامعلی، تاجیک، هادی و سیّد مهدی نبوی(1392)، «تأثیرتحوّلات سوریه بر الگوی تعامل میان ایران و ترکیه؛الگوی مفهومی و نظری»، فصلنامۀ آفاق امنیت، سال ششم، شمارۀ بیستم، پاییز.
چهرآزاد، سعید؛ طاهری، ابوالقاسم و صابرورگ، عقیل(1396)، «بحران سوریه، غرب و استراتژی موازنه ضعف»، فصلنامه راهبرد سیاسی، سال اول، شماره 2، پاییز، صص 59-81.
حاج محمّدی، علی و مهدی منتظر قائم(1394)، «رسانه ها و بحران های بین‌المللی و منطقه‌ای؛تحلیل انتقادات پیش فرض های مقاله های خبری مطبوعات ترکیه درباره بحران سوریه»، دو فصلنامۀ دانش سیاسی، سال یازدهم، شمارۀ اول، بهار و تابستان، پیاپی 21، صص 177-145.
حمیدی، سمیه و زینب قاسمی(1394)، «راهبرد امنیت قدرت های منطقه‌ای ایران،ترکیه و اسرائیل در قبال بحران سوریه(2014-2011)»، فصلنامۀ مطالعات بیداری اسلامی، سال چهارم، شمارۀ هفتم، بهار و تابستان، صص77-61.
درویشی سه‌تلانی، فرهاد و حامد فیاض(1395)، «بررسی سازه انگارانه و نئورئالیست روابط راهبردی ایران و سوریه (2015-1979)»، رهیافت‌های انقلاب اسلامی، سال دهم، شمارۀ 35، تابستان، صص 86-67.
دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی (1387)، کتاب سبز سوریه، چاپ اوّل.
ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه(1397)، «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال هشتم، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 127-154.
ربیعی، حسین؛ نقدی، جعفر و سجاد نجفی(1396)، «بحران سوریه و امنیت ملّی ایران از دیدگاه نظریۀ موازنۀ تهدید»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شمارۀ 30، بهار، صص 88-61.
رئیسی دزکی، لیلا و کفاش محمّد نیری(1392)، «جهانی شدن حقوق بشر:اصل عدم مداخله و بحران سوریه" ،فصلنامۀ اندیشمندان حقوق، سال دوم، شمارۀ 5، پاییز، صص 144-113.
زاده علی، مهدی و فرشته میرحسینی(1396)، «ریشه های ایران هراسی از نگاه افکار عمومی جهان عرب" ،فصلنامۀ سیاست خارجی، سال سی ویکم، شمارۀ 2، تابستان، صص 182-151.
سلطانی نژاد، احمد، ابراهیمی، نبی‌الله و مصطفی نجفی(1395)، «منافع و ملاحظات قدرت های منطقه‌ای در بحران سوریه»، فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شمارۀ 17، بهار، صص 130-101.
سلطانی، ناصر و ناصر خورشیدی(1392)، «تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا و درک سیاست خارجی آمریکا:با تأکید بر تحولات بحرین و سوریه»، فصلنامۀ سیاست خارجی، سال بیست و هفتم، شمارۀ 4، زمستان، صص 964-943.
سلیمی، حسین و مجتبی شریعتی(1393)، «منافع ملّی جمهوری اسلامی ایران، تداوم یا انقطاع حمایت از نظام کنونی سوریه»، مجلّه سیاست دفاعی، سال بیست و سوم، شمارۀ 89، زمستان، 106-71.
سیمبر، رضا و روح الله قاسمیان(1393)، «مؤلّفه های اساسی محیط امنیتی ایران و سوریه»، فصلنامۀ پژوهش های راهبردی سیاست، سال سوم، شمارۀ 9، تابستان، صص 178-143.
صفوی، سیّد حمزه و سیّد مهدی نبوی(1395)، «رفتار شناسی ترکیه در قبال تحوّلات سوریه در پرتو دکترین عمق راهبردی»، مجلّۀ سیاست دفاعی، سال بیست و چهارم، شمارۀ 94، بهار.
عبّاسی، مجید(1394)، «بحران سوریه تبلور نظریه واقع گرای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ رهیافت انقلاب اسلامی، سال نهم، شمارۀ 32، پاییز، صص 104-85.
عسگریان، عباسقلی و سعید تجری(1396)، «تأثیر بحران سوریه بر روابط روسیه و ترکیه در منطقه قفقاز»، فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، شمارۀ 97، بهار، صص 173-139.
قاسمی، فرهاد(1393)، اصول روابط بین الملل، تهران: نشر میزان، چاپ پنجم.
قوام، عبدالعلی(1390)، روابط بین الملل نظریه ها و رویکردها، تهران: سمت، چاپ پنجم
لینکلیتر، اّندرو(1386)، نوواقع‌گرایی، نظریۀ انتقادی و مکتب برسازی، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، چاپ اوّل.
مرادی، اسدالله و امیرمسعود شهرام‌نیا(1394)، «بحران سوریه و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ پژوهش های راهبردی سیاست، سال چهارم، شمارۀ 15، زمستان، صص 153-135.
مسعودنیا، حسین، فروغی، عاطفه و مرضیه چلمقانی(1391)، «ترکیه و بحران سوریه؛از میانجی گری تا حمایت از مخالفان دولت»، فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اوّل، شماره4، زمستان، صص 110-83.
نیاکوئی، سید امیر و علی اصغر ستوده(1395)، «الگوی تقابل بازیگران منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در منازعات داخل سوریه و عراق(2015-2011)»، فصلنامۀ راهبرد، سال بیست و پنجم، شمارۀ 80، پاییز، صص 151-117.
نیاکوئی، سید امیر(1391)، کالبد شکافی انقلاب‌های معاصر در جهان عرب، تهران: نشر میزان.
والتز، کنت( 1394)، نظریۀ سیاست بین‌الملل، ترجمه روح الله طالبی آرانی، تهران: مخاطب.
هزاوه‌‌ِئی، سید مرتضی و فریده باوریان( 1395)، «بررسی رویکرد جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی به مسأله بیداری اسلامی(مطالعه موردی قیام بحرین)» ،فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شمارۀ 19، پاییز، صص189-165.
یزدان‌پناه درو، کیومرث و محمد مهدی نامداری(1392)، «بحران سوریه؛ با تأکید بر نظام غرب و راهبرد ترکیه در این کشور»، دو فصلنامۀ مطالعات بیداری اسلامی، سال دوم، شمارۀ سوم، بهار و تابستان، صص 101- 117.
Avundukluoglu, Muhammet Emin(2018), Turkey seeks ‘lasting peace’ in Syria in 2018. https://www.aa.com.tr/en/middle-east/turkey-seeks-lasting-peace-in-syria-in-2018/1027256
Bishku, Michael B. (2016). Turkish-Syrian Relations: A Checkered History. https://www.mepc.org/turkish-syrian-relations-checkered-history
Ertugral, Dogan(2012) “A Test for Turkey Foreign Policy: The Syria Crisis”, Tesev Foreign Policy Progamme,1-7.
Esmailzadeh, Yaser(2014) “Turkeys Foreign Policy towards the Middle East(2002-2013)” , NATIONALPARK-FORSCHUNG IN DER SCHWEIZ, (Switzerland Research Park Journal) Vol. 103, No 1.
Gellbart, Jonathan (2010) “ The Iran-Syria Axis A Critical Investigation” Standford Journal of International Relations.
Grigoriadis, Ioannis (2010), “the Davutoglu Doctrine and Turkish foreign policy” Middle Eastern Studies Programmed, No 8.
Hussein Bakir, Ail, (2011),” Iranian,Turkish relation in the shadow of the Arab Revolutions: A vision of the present and the future”; Al jazeera Center for Studies, P 2. www. Aljazeera.net.studies.
Stuart, Hannah(2011) Turkey and the Arab Spring, The Henry Jackson Society, Project for Democratic Geoplitics, http://www.henryjacksonsociety.org.
Szymański, Adam(2017)” Turkish Policy Towards War in Syria” Teka Kom. Politol. Stos. Międzynar. – O.L. PAN, 12/1, 63–84