واکاوی جهت گیری وپیامدهای سیاست خارجی ایران طی سالهای(1392 – 1384) از منظر مدل تصمیم گیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گرایش مسائل ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه

2 استاد یار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه

10.22080/jpir.2022.23647.1289

چکیده

سیاست خارجی می تواند یک استراتژی و یا برنامه ای از فعالیت ها تعریف شود که توسط تصمیم گیران یک کشور در برابر کشورهای دیگر و یا نهادهای بین المللی انجام شده تا به اهدافی که به نام منافع ملی آن کشور خوانده می شود، برسند. سیاست خارجی ایران طی سالهای 1384-1392 را می توان یکی از چالش برانگیزترین دوره ها در مناسبات بین المللی ایران نامید. به طوری که غلبه گفتمان اصولگرای عدالت محور ، پیامدهای عملی و رفتاری مشهودی در پی داشت، تا آنجا که سیاست خارجی ایران تهاجمی شد و نسبت به آمریکا و غرب به مرز تقابل رسید؛ تقابلی که در پرونده هسته ای ایران کاملا مشهود بود. تاکنون پژوهش های بسیاری برای تحلیل سیاست خارجی ایران در این دوره صورت گرفته که بیشر واقع گرا و بعدا سازه انگاری و انتقادی بوده است. هدف پژوهش حاضر این است تا از منظری متفاوت یعنی از منظر نظریه تصمیم گیر، مهمترین عامل تاثیرگذار بر جهت گیری و پیامدهای سیاست خارجی ایران را به عنوان مسئله اصلی مورد واکاوی قرار دهد. در همین راستا این مقاله با یکارگیری روش تحلیلی و توصیفی بر این فرض استوار است که شخصیت و ویژگی فکری و ادراکی تصمیم گیر مهمترین عامل تاثیرگذار بر نحوه تصمیم گیری و نتایج تصمیم سیاست خارجی بوده است. به عبارتی جهت ها و پیامدهای سیاست خارجی دولت نهم و دهم بیشتر از هر عاملی به شخصیت و ادراک تصمیم گیرندگان اصلی آن دولت بر می گردد.

کلیدواژه‌ها


احمدی نژاد، «زندگی‌نامه»، WWW. Ahmadinejat.ir/fa (تاریخ دسترسی 3 / 5 / 1388)
اسنایدر، ریچارد، برتون سپین و اچ دبلیو براک (1389) تصمیم‌گیری در سیاست خارجی، ترجمه‌ی محمدجعفر جوادی ارجمند و مجید فرهام، تهران: میزان.
ایمانی، سطوت (1391) بررسی مبانی نظری دولت نهم و بازآفرینی مفهوم دولت اسلامی، مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری، چاپ دانشگاه شهید بهشتی.
آرمین، محسن (1385) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سالی که گذشت، سال‌نامه‌ی نوروزی روزنامه‌ی اعتماد.
آمبروز، استفان (1386) روند سلطه‌گری، ترجمه‌ی احمد تابنده، تهران: چاپ پخش.
باقری دولت آبادی، علی و محسن شفیعی(1393) از هاشمی تا روحانی، بررسی سیاست خارجی ایران در پرتو سازهانگاری، تهران: تیسا.
بهستانی، مجید (1392) «مطالعه‌ی تطبیقی در مبانی دینی سیاست خارجی دولت بازرگان و دولت احمدی نژاد»، رساله‌ی دکتری روابط بین‌الملل، دانشگاه تهران.
ثقفی عامری، ناصر و افسانه احدی (1387) ایران و سیاست نگاه به شرق، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهش‌کده‌ی تحقیقات استراتژیک.
ثقفی عامری، ناصر (1385) رویکرد نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (پژوهش 1)، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1389) «ریشه‌های تعاملی سیاست خارجی تعاملی-تقابلی ایران در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد»، فصل‌نامه‌ی رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی.
 دهشیری، محمدرضا (1390) درآمدی بر سیاست خارجی دکتر احمدی نژاد، تهران: انتشارات علمی-فرهنگی.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، الف (1386) تحول گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران،تهران:انتشارات مؤسسه ی ایران.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، ب (1386)، «گفتمان اصولگرایی عدالت محور در سیاست خارجی دولت احمدی نژاد»، دوفصل‌نامه‌ی دانش سیاسی، شماره‌ی 5، بهار و تابستان: صص98-68.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1389) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
رسولی ثانی آبادی، الهام (1390) «هویت انقلابی-اسلامی نظام جمهوری اسلامی ایران در گفتمان‌های مختلف سیاست خارجی»، فصل‌نامه‌ی سیاست خارجی، دوره25، شماره‌ی 1:صص48- 29.
رمضانی، روح الله (1388) «چهارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»،ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشرنی.
زارعی، بهادر و زهرا پیشگاهی فرد (1389) «عدالت اسلامی و گفتمان انتقادی در سیاست خارجی ایران»، فصل‌نامه‌ی سیاست، دوره‌ی 40، شماره‌ی3. صص 92 - 75:
زرندی، محمد (1394) «عوامل مؤثر بر سبک تصمیم‌گیری مدیران در سازمان‌ها»، کنفرانس بین‌المللی علوم و مهندسی، دبی ̱ امارات.
ساعی، احمد و فائزه هاشمی بهرمانی (1391) «بررسی عملکرد سیاست خارجی دولت نهم و دهم در زمینه‌ی تأمین منافع ملی»، فصل‌نامه‌ی تخصصی علوم سیاسی،. دوره8، شماره 20،صص 38-7.
سرگل، میثم، «سیاست خارجی در عملکرد دولت اصلاحات و دولت اصول گرا»، http://maysamsargol. blogfa.com/post/13. html. (تاریخ دسترسی: 19/7/1392)
سیف‌زاده، سیدحسین (1384) مبانی و مدل‌های تصمیم‌گیری، جلد چهارم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
عیوضی، محمدرحیم (1388) «تحلیلی بر سیاست خارجی دکتر محمود احمدی نژاد»،راهبرد یاس، شماره14، صص 230-209
فرانکل، جوزف (1382) روابط بین‌الملل در جهان متغیر، چاپ ششم، ترجمه‌ی عبدالرحمن عالم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
قوام، عبدالعلی (1392) روابط بین‌الملل، نظریه‌ها و رویکرد‌ها، تهران: سمت.
گلمن، دانیل(1400) هوش هیجانی، ترجمه ی غلامحسین خانقایی، تهران: نسل نو اندیش
متقی، ابراهیم (1387) «دامنه‌ی تغییر و تداوم سیاست خارجی ایران»، فصل‌نامه‌ی برداشت دوم، سال پنجم، شماره‌ی هفتم: صص72-51.
محبیان، امیر (1393) «روان‌شناسی شخصیتی احمدی نژاد»، (افکار نیوز).
محبیان، امیر «روان‌شناسی شخصیتی احمدی نژاد»، www.mashreghnews.ir. کدخبر: 55037.(تاریخ انتشار: 12/4/1390)
محبیان، امیر «روان‌شناسی شخصیتی احمدی نژاد»، www.tasnimnews.com. کدخبر: 372793.(تاریخ انتشار: 27/2/1393)
محصولی، صادق (1387) « انقلاب فرهنگی از دانشگاه علم و صنعت آغاز شد»، روزنامه‌ی ایران، 14 مهر، شماره‌ی 4041.
مشیرزاده، حمیرا (1385) نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت امور خارجه.
مشیرزاده، حمیرا و حیدرعلی مسعودی (1388) «هویت و حوزه‌های مفهومی روابط بین‌الملل»، فصلنامهی سیاست، دانشگاه تهران، دوره ی39، شماره‌ی4، زمستان: صص 269-251
مولانا، حمید و محمد منوچهری (1388) سیاست خارجی ایران در دولت احمدی نژاد، چاپ سوم، تهران: دادگستر.
میرسکی، گئورسکی «شخصیت احمدی نژاد»، www.islamtimes.org،(تاریخ دسترسی: 6/3/1388).
نقیب‌زاده، احمد (1384) تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مطهری، علی(1392) «ویژگی‌های مثبت و منفی احمدی نژاد از زبان مطهری»، فروردین ، www.sharghdaily.com. (کد خبر: 7000)
هادیان، ناصر (1382) «سازه‌انگاری از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصل‌نامه‌ی سیاست خارجی، شماره‌ی4: صص915 -950.
Barry L. Reece & Brandt Rhonda (1990), Human Relation Principles and Practices, Boston: Houghton Mifflin Company.
Brecher, Michael (1972), The Foreign Policy System of Israel: Setting, Images, Process, Yale university press
Carlsnaes, Walter (1992), “The Agency-Structure Problem in Foreign Policy Analysis’’ International Studies Quarterly, Vol. 36, No. 3.
Carlsnaes, Walter (1992), “The Agency-Structure Problem in Foreign Policy-
Hudson’’ Valerie M (2005), Foreign Policy Analysis: Actor-Specific Theory and the Ground of International Relations’’, Foreign Policy Analysis, Vol 1, Issue1
Ripley, Brian (1993), Psychology, Foreign Policy, and International Relations Theory, Political Psychology, Vol. 14, No. 3.
Snyder, Richard. C, H. W. Bruck, B. Sapin (1954), Decision-Making as an Approach to the Study of International Politics. Foreign Policy Analysis Project Series No. 3. Princeton, NJ: Princeton University Press
Soltani, Fakhreddin & Reza Ekhtiari Amiri, (2010), “Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution”, Journal of Politics and Law, Vol. 3, No. 2, September: 199-206.
-Sprout, Harold and Margaret Sprout (1957). '' Environmental Factors in Study of International Politics''. The Journal of Conflict Resolution.
Sprout, Harold, And M. Sprout (1965), the Ecological Perspective on Human Affairs with Special Reference to International Politics. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Hook, Steven, 2011, Political Pcychology, International Society of Political- Pcychology,Vol. 32 N. 5
Warnnr. Maaike; (2013) Iranian Foreign Policy Durin Ahladinejad; Ideology and- action, Press: Macmilian