ارزیابی زمینه های تغییر و استمرار در راهبرد سیاسی- امنیتی آمریکا در خاورمیانه (2001-2021)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

2 استادیار گروه روابط بین الملل، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه روابط بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

10.22080/jpir.2022.21404.1217

چکیده

ارزیابی زمینه های تغییر و استمرار در راهبرد سیاسی- امنیتی آمریکا در خاورمیانه (2001-2021)
چکیده
منطقه خاورمیانه در قرن بیستم میلادی به دلیل موقعیت ژئوپلتیک و ویژگی های ژئواکونومیک آن همواره یکی از مهمترین مناطق استراتژیک در سیاست جهانی به حساب آمده است. درواقع، اگرچه خاورمیانه در ابتدا به عنوان مهد تمدن بشری و سپس در قالب تمدن اسلامی، در دوره هایی از تاریخ جهان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده اما در عمل، این منطقه پس از گذشت بیش از شش سده، در قرن بیستم مجددا به هارتلند سیاست بین الملل بازگشت. این مقاله تلاش دارد تا با بررسی عوامل موثر بر اهمیت خاورمیانه در استراتژی کلان ایالات متحده آمریکا، به این سوال اصلی اصلی بپردازد که مهمترین زمینه های تغییر و استمرار راهبرد سیاسی- امنیتی آمریکا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر تا کنون کدامند؟ فرضیه این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته بر این اساس استوار است که میزان وابستگی آمریکا به انرژی منطقه، تجارت تسلیحاتی، نقش لابی ها، سیاستگذاریِ تولید امنیت و ناامنی در خاورمیانه به عنوان هژمون فرامنطقه ای، ظهور بازیگران جدید دولتی و غیردولتیِ چالشگر هژمونی آمریکا و بویژه تلاش این کشور برای مهار چین و پیگیری سیاست چرخش به آسیا، مهمترین زمینه های تغییر و استمرار در راهبرد سیاسی-امنیتی آمریکا در خاورمیانه در دو دهه اخیر هستند.
• واژگان کلیدی: راهبرد، خاورمیانه، ایالات متحده آمریکا، ایران، امنیت ملی.

کلیدواژه‌ها


آهویی، مهدی (1396) «تحلیلی بر راهبرد اتحادهای آمریکا در خاورمیانه و گزینه‌های محتمل در قبال ایران»، پژوهشهای روابط بینالملل، دوره‌ی اول، شماره‌ی 23: صص.43-78
بابکان، محمدصادق (1397) «ارزیابی سیاست خارجی بارک اوبا در منطقه‌ی شرق آسیا»، فصلنامهی مطالعات روابط بینالملل، سال یازدهم، شماره‌ی 43:‌ صص.41-67
بیات حمیدرضا، ذکی یاشار، احمدی عباس و اطاعت، جواد (1399) «تبیین الگوی روابط قدرت‌های منطقه‌ای در بحران ژئوپلیتیکی سوریه»، فصلنامهی زئوپلیتیک، دوره‌ی 16، شماره‌ی 57: صص.37-74
جهانگیری، سعید، ازغندی، علیرضا و گروسی ناصر (1398) «بررسی سیاست خارجی دونالد ترامپ در خاور میانه (اهداف و منافع)»، فصل‌نامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دوره 11، شماره‌ی 38: 53-76 
ستوده، محمد و محمدی ضیاء علی (1396) «راهبرد آمریکا و نظم منطقه‌ای خاورمیانه: از هژمونی کلاسیک تا هژمونی ملایم»، فصلنامهی تحقیقات سیاسی و بینالمللی، دوره‌ی 9، شماره‌ی 33:  صص.209-237
سریع القلم، محمود (1395) «نظام بین‌الملل و ژئوپولتیک جدید خاورمیانه»، پژوهشنامهی علوم سیاسی، دوره‌ی 12، شماره‌ی 1:  صص.101-139
طاهری، ابراهیم و سنا ناقوسی (1396) «مروری بر سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه با نگاه به آینده»، فصلنامهی ژئوپلیتیک، دوره‌ی 13، شماره‌ی 48: صص.230-244
عبدالله خانی، علی (1382) نظریههای امنیت، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران.
عبدالله خانی، علی (1386) جنگ نرم 3 (نبرد در عصر اطلاعات)، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران.
علی تبار محمد باقر، محمد باقر، نیاکوئی، امیر و متقی، ابراهیم (1397) «ترامپ و راهبرد خاورمیانه ای آمریکا با تأکید بر بحران سوریه گسست یا تداوم»، فصلنامهی سیاست جهانی، دوره‌ی 7، شماره‌ی 2: صص.173-202
فیرحی، داود و صمد ظهیری (1387) «تروریسم، تعریف، تاریخچه و رهیافت‌های موجود در تحلیل پدیده‌ی تروریسم»، فصلنامهی سیاست، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دوره‌ی 38، شماره‌ی 3: صص.145-165
قـریب، حـسین (١٣٩٠) «مرزهای تداوم و تغییر در دکترین امنیت مـلی اوبـاما‌»، فصلنامه‌ی روتبط‌ خارجی، سال سوم، شماره‌ی دوم: صص.39-74
قلی‌زاده، عبدالحمید و نوذر شفیعی (1391) «نظریه‌ی سیکل قدرت؛ چارچوبی برای تحلیل فرآیند افول قدرت نسبی ایالات متحده و خیزش چین»، فصلنامهی روابط خارجی، سال چهارم، شماره‌ی چهارم: صص.137-168
متقی، ابراهیم (1382) «عملیات پیش‌دستی کننده و تصاعد بحران در خاورمیانه»، فصلنامهی مطالعات دفاعی و امنیتی، شماره‌ی 36 و 37: صص.36-52
متقی، افشین و محمدرضا عبدالله‌پور (1398) نگرش نو به ژئوپلیتیک خاورمیانه (بنیانها ،نظریهها و کنشگران)، تهران: انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران.
محمدزاده ابراهیمی، فرزاد (1389) «دکترین اوباما»، فصلنامهی چشمانداز ایران، تیر و مرداد. صص.196-198
مرشایمر، جان و استفان والت،(1388) گروه فشار اسرائیل و سیاست خارجی آمریکا، ترجمه‌ی رضا کامشاد: انتشارات فرزان روز.
مصلی نژاد، عباس (1391) «هویت‌یابی شیعیان و ژئوپلیتیک نوین خاورمیانه»، فصلنامهی ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره‌ی اول: صص135-171
منفرد، قاسم (1391) بررسی روندهای سیاست خارجی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، پژوهش‌کده‌ی تحقیقات راهبردی.
18 years after 9/11 terror attacks, are we in a safer world? (2019), India today.
America’s domination of oil and gas will not cow China (2020), The Economist, September 19.
Arms Sales in the Middle East: Trends and Analytical Perspectives for U.S. Policy (2020), Congressional Research Service.
Baysal Basar, (2020), 20 Years of Securitization: Strengths, Limitations and ANew Dual Framework”, Uluslararasi Iliskiler, Vol. 17, No. 67.
Buzan Bary, Ole Waver (1996), Security A New Framework for Analysis, Boulder, co.
Goldberg, Jeffrey (2016) Goldberg, Interview with Barack Obama, the Atlantic.
McCarthy Niall (2020) Where U.S. Troops Are Based in the Middle East, Statista Research Department.
Rashed, Dina (2019) Geography, Resources and the Geopolitics of Middle East Conflicts, E-International relations.
Statistical Review of World Energy, BP, 2021.
Stritzel Holger (2014), Securitization Theory and the Copenhagen School, Security in Translation Securitization: Theory and the Localization of Threat, Palgrave Macmillan.
US Energy Information Administration, 2019.
U.S. war costs in Iraq and Afghanistan, (2021), Statista Research Department.