نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد اقتصاد دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 دانشجوی دکتری اقتصا، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد کارآفرینی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22080/jpir.2020.2957

چکیده

موافقت‌نامه موقت تشکیل منطقه آزادتجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که از آبان ماه 1398 لازم الاجرا گردیده، در چارچوب استراتژی ایران در راستای کسب فرصت های سیاسی-‌ اقتصادی در مقابل غرب و همکاری‌های منطقه‌ای به خصوص با کشور روسیه حائز اهمیت می باشد. با توجه به تراز تجاری منفی ایران با این منطقه طی سال‌های اخیر، هدف پژوهش حاضر بررسی این موافقت‌نامه و پاسخ به این پرسش، که آیا موافقت‌نامه می‌تواند منافع تجاری ایران را تامین کند؟ برای این منظور، امتیازات تعرفه‌ای دوطرف تجاری (ایران و این اتحادیه) با میزان تجارت طرفین در سال 2017 تطبیق داده شده‌است، بر اساس نتایج بدست آمده، با وجود اینکه اکثر کالاهای وارداتی روسیه از ایران مشمول امتیازات تعرفه‌ای شده، تراز تجاری اقلام امتیازی ایران در مقابل روسیه منفی بدست آمده است. با این حال، با توجه به نوع امتیازات طرفین، ظرفیت خوبی برای افزایش صادرات ایران به روسیه ایجاد شده است. در مورد کشور ارمنستان، تراز تجاری اقلام امتیازی ایران به صورت کلی در مقابل این کشور مثبت و به نفع ایران محاسبه شده‌است. در مورد دو کشور قزاقستان و قرقیزستان نیز، تراز تجاری در اقلام امتیازی در مجموع منفی بدست آمده‌است. همچنین، تراز تجاری اقلام امتیازی ایران در مقابل اوراسیا در مجموع منفی محاسبه شده‌است، که این یافته می‌تواند به دلیل تسلط روسیه در این اتحادیه و همچنین جایگاه اقلام امتیازی روسیه در تجارت ایران با منطقه باشد.

کلیدواژه‌ها

اسدزاده، احمد و فاطمه عبداله‌زاده نوبریان (1392). «بررسی نقش منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارس در ایجاد همگرایی تجاری با کشورهای حوزه CIS، چین و ترکیه»، نظریه‌های کاربردی اقتصاد، سال 1، شماره 3، صص 106-81.
رحیمی بروجردی، ، علیرضا (1389). جهانیسازی، تهران: موسسه انتشارات دانشگاه تهران.
زاهدطلبان، علی (1398). دستورالعمل گواهی مبداء آشنایی با ضوابط قواعد مبداء و الزامات آن در موافقت‌نامه موقت تجارت آزاد ایران و اوراسیا، قابل دسترس در پایگاه اینترنتی سازمان توسعه تجارت ایران.
سازمان توسعه تجارت، موافقت نامه موقت برای تشکیل منطقه آزاد تجاری بین ج.ا.ایران و اتحادیه اقتصادی، قابل دسترس در پایگاه اینترنتی سازمان توسعه تجارت.
صابری حقیقی، رحمت‌علی و طهمورث حسن‌قلی‌پور (1397). «روابط تجاری ایران و روسیه؛ راهبردی برای توسعه تجارت غیرنفتی»، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 8، شماره1، صص 312-281.
عباسی، زهرا (1391). بررسی و نقد مقررات ضدقیمت‌شکنی ایران از منظر موافقت‌نامه ضدقیمت‌شکنی سازمان جهانی تجارت، طرح پژوهشی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، قابل دسترس در پایگاه اینترنتی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
قوام، عبدالعلی (1397)، روابط بین‌الملل نظریه‌ها و رویکردها، تهران: سمت، چاپ یازدهم.
کمالی اردکانی، مسعود(1384)،« نگرش سازمان تجارت جهانی به ترتیبات تجاری منطقه‌ای»، بررسی های بازرگانی، شماره 16، صص106-92.
مجلس شورای اسلامی، سیاست‌های کلی نظام در دوره چشم‌انداز، قابل دسترس در پایگاه اینترنتی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
محرابی، لیلا(1386)، «بررسی اثرات ایجاد یک موافقت نامه ترتیبات تجاری ترجیحی (PTA) بین ایران و کشورهای آسیای مرکزی»، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 44، صص 129-101.
مشیرزاده، حمیرا (1394)، تحول در نظریه‌های بین الملل، تهران: سمت، چاپ دهم.
معبودی نیشابوری، رضا ، فلاحتی، سروش و سلما کبیر (1396). «تاملی بر کاستی‌های مقررات ایران در خصوص احراز قیمت‌شکنی (دامپینگ) در مقایسه با موافقت‌نامه ضددامپینگ سازمان جهانی تجارت»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 85، صص 223-195.
مک کان، فیلیپ(2015). اقتصاد نوین شهری و منطقه‌ای، ترجمه شهرام رئیسی دهکردی، تهران: انتشارات نورعلم.
مولایی پور، منصور، لطفعلی پور، محمدرضا؛ مهدوی عادلی، محمدحسین و احمد صباحی (1396). «یکپارچگی اقتصادی ایران در حوزه CIS»، پژوهش‌ها و سیاست های اقتصادی، دوره 25، شماره 84، صص 290-257.
مولایی‌پور، منصور، لطفعلی‌پور، محمد؛ مهدوی عادلی، محمدحسین و احمد صباحی (1397). «بررسی یکپارچگی اقتصادی ایران با روسیه در حوزه CIS و شرط مارشال- لرنر»،  پژوهشنامه بازرگانی، دوره 22 ، شماره 88، صص 45-1.
میرفخرایی، سید حسن (1394). «اتحادیه اقتصادی اوراسیا و الزامات ژئواکونومیک آن برای ایران»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، سال 8، شماره 32 ، صص175-143.
Baldwin, Richard and Venables, Anthony (1995). “Regional economic integration”, Handbook of International Economics, edition 1, vol 3, chapter 31, pages 1597-1644, Elsevier.
Bhagwati, Jagdish and Panagariya, Arvind (1996), “The Theory of Preferential Trade Agreements: Historical Evolution and Current Trends”, American Economic Review , vol 86,issue 2, 82- 87.
Chernova V.Y., Andronova I.V, Degtereva E.A., Zobov A.M. and V.S Starostin (2019), “Integration processes in the Eurasian Economic Union (EAEU): The influence of macroeconomic and political factors”, Revista Espacios, vol 40, No 16.
De Lombaerde, Philippe and Langenhove, Luk ,V. (2006). “Indicators of Regional Integration: Conceptual and Methodological Aspects” in Assessment and Measurement of Regional Integration, londen: Routledge,9-41.
Gurler, Oker, (2000) “Role and Function of Regional Blocks & Arrangement in the Formation of the Islamic Common Market”, Journal of Economic Cooperation  Among Islamic Countries, Vol 21, No 4,1-28.
Mostafa, Golam and Mahmood, Monowar (2018), “Eurasian Economic Union: evolution, challenges and pssible future directions”, Journal of Eurasian Studies, Vol 9,Issue 2, 163-172.
Summers, Lawrence (1991). “Regionalism and the World Trading System”, Political Implications of Trade and Currency zones, Federal Reserve Bank of Kansas City.
Tikhonova, Anna, Melnikova, Nadezhda and  Eszter Lukács (2018), “Consequences of the integration to the Eurasian Economic Union: methodology of statistical evaluation and first results”, Economic Annals-XXI, Vol 170, Issue (3-4), 4-9.
United Nations, International Trade Center, Trade Map.
Viner, Jacob. (1950), “The Customs Union Issue”, : New York: Carnegie Endowment for International Peace.