نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه صداوسیما، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

بیوتروریسم ، به هرگونه اقدام وحشت زا و آسیب رسان گفته می شود که با استفاده از آزادسازی یا انتشار عمدی عوامل بیولوژیک شدیداً بیماری زا ، شامل انواعی از میکروارگانیسم ها و یا سموم بیولوژیک انجام می پذیرد . به کارگیری این عوامل بیولوژیک مخّرب ممکن است در قالب جنگ افزارهای نظامی همچون : بمب ، موشک ، حشره وغیره انجام شود . به هرنوع وسیله ای از این قبیل که به منظور انتشار عمدی ارگانیسم های مولّد بیماری یا فرآورده های بیولوژیک با هدف آسیب و کشتار به کار برده می شود ، جنگ افزار بیولوژیک گفته می شود و معمولا به عنوان بخشی از سلاح های کشتار جمعی شناخته می گردد . با شروع درگیری یمن با عربستان و هم پیمانانش در 25 مارس 2015 پس از حمله ی تروریست های تکفیری به مرکز کشت باکتریایی استان تعز و یافتن یک نوع باکتری مولد وبا در 50 منبع آب شهر هائیتی و مرگ دسته جمعی هزاران نفر دراین شهر واشاعه ی آن در کلّ یمن بسیاری از محافل رسانه ای و سیاسی و فعّالان حقوق بشری در جهان، شیوع وبا دریمن را جنگ بیولوژیک عربستان سعودی در این کشور می دانند . بر اساس مادّه ی 23 و24 معاهده ی 1907 لاهه و بند 2 مادّه ی 35 پروتکل1977منع قانون استفاده از سلاح های بیوتروریستی و بند 20 ،2 و1 مادّه ی 8 اساسنامه ی دیوان کیفری بین المللی با موضوع منع استفاده از سلاح های نامتعارف در مخاصمات بین المللی و کنوانسیون منع استفاده از سلاح های بیولوژیک1972 و موافقتنامه ی 1925 ژنو و کنوانسیون منع توسعه ، تولید وانباشت سلاح های زیستی 1972 و از منظر حقوق بشردوستانه ی بین المللی و قاعده ی حفظ نظم بین المللی ،اقدام عربستان و متّحدانش با روش توصیفی _ تحلیلی و از منظر حقوق بین الملل بررسی می شود .

کلیدواژه‌ها

  1. احمدی، حمید، خسروی، افسانه، 1395، «کالبدشکافی تهاجم عربستان به یمن : ژئوپلیتیک، محیط بحران زای داخلی و سیاست ملی» ، فصلنامه سیاست، دوره ی 46، شماره 4، زمستان.

2 . حاتمی، حسین، 1389، «مروری بر بیوتروریسم و دفاع بیولوژیک»، مطالعات بین المللی پلیس ، شماره 1.  

  1. حیدری، جهانگیر، 1394، اهمیت استراتژیک یمن و تاریخ تقابلات عربستان با این کشور.

4 . حسن تاش، سید غلامحسین، 1394، کشور یمن و جهان نفت، مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی. 

  1. حسین پور، نادر، بتول، گرگین، چمکوری، محمد ، 1396، «بررسی حمله ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان به کشور یمن و نقض حقوق بشردوستانه»، ماهنامه پژوهش ملل.

6 . حسینی مقدم، ناهید، یوسفی، بهرام  (1396)، راهبرد عربستان سعودی در قبال بحران یمن، ماهنامه پژوهش ملل.

  1. حیدری، عادل، 1395، بررسی مداخله نظامی و تجاوز عربستان سعودی به خاک یمن از منظر حقوق بین الملل، سومین کنفرانس بین المللی علوم و مهندسی.

8 . خضری، احسان، صفوی، سید حمزه، پرهیزکار، امین، 1394، «ریشه یابی منازعات ایران و عربستان»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، شماره 23.  

9 . خبرگزاری صداوسیما ۲۹ مرداد ۱۳۹۶رجوع شود به سایت.

10  . ساعد، نادر (1386)، حقوق بشردوستانه و سلاح های هسته ای، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهردانش ، بی چا.

11 . سلیمی ترکمانی، حجت،(1391)، «جرم انگاری کاربرد سلاح های هسته ای در چارچوب حقوق بین الملل بشر محور در حال ظهور»، فصلنامه حقوق کیفری، ش 1.

  1. احمدی، حمید، 1390، موج سوم بیداری عرب، ریشه یابی قیامهای اخیر در کشورهای عربی، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 3 اردیبهشت.
  2. شاه حسینی، محمدحسن (1380)، بیوتروریسم، شبح جنگهای بیولوژیک، پژوهشکده طب نظامی، شماره 3، زمستان.
  3. شجاعی، سمانه، سعادت ملائی، زهرا، مولایی راد، احمد، 1392، امکان سنجی تشخیص عوامل میکروبی موجود در سلاحهای بیولوژیک بر پایه بیوسنسور، اولین همایش سراسری محیط زیست، انرژی و پدافند زیستی.
  4. شمس الدین سعید، محدثه (1395)، آگروتروریسم: نسل جدید جنگ افزارهای بیولوژیکی، همایش ملی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست ایران.

 16 . دورمن، کنوت و دوسوالدبک، لوییس و کولپ، رابرت (1393)، عناصر جنایات جنگی در اساسنامه دیوان بین المللی کیفری، ترجمه زهرا جعفری و زهرا محمودی و پریسا سفیدپری، انتشارات مجد، ج1.

  1. داوودی فرد، مهدی، حبیبی، داوود، داوودی فرد، فرهاد (1392)، روح جنگ های بیولوژیک ، همایش ملی پدافند غیرعامل در بخش کشاورزی.
  2. رمضانی، روح الله (1380 )، چارچوب تحلیلی بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران : نشر نی.
  3. رسولی، حسن، نجفی، سجاد (1393)، بیوتروریسم و جنگهای بیولوژیک : فرصتها و چالش ها، اولین کنگره ملی زیست شناسی و علوم طبیعی ایران.
  4. زاخیم، داوود (1391)، بهار عربی به کجا می رود، تحلیل ها و دیدگاه ها از نگاه تحلیل گران آمریکایی پیرامون بیداری اسلامی، مرکز مطالعات بین المللی فرهنگی، تهران، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
  5. زارع نژاد، داوود (1396)، انواع سلاحهای شیمیایی، میکروبی، هسته ای و راههای مقابله، هفتمین همایش سراسری پدافند جنگ های نوین.
  6. صدقی، ابوالفضل (1382)، «دفاع در برابر جنگ بیولوژیک و بیوتروریسم»، مطالعات راهبردی بسیج ، بهاروتابستان، شماره 18 و 19.
  7. افشاری، محمود، 1396، «بررسی موقعیت یمن در سیاست خارجی عربستان سعودی»، فصلنامه پژوهشنامه مطالعات راهبردی در علوم انسانی و اسلامی.
  8. صادقی، حسین، احمدیان، حسن، 1389، دگرگونی جایگاه منطقه ای یمن، امکانات و چالش ها، راهبرد، سال نوزدهم ، شماره 56.
  9. صالحی، حسن،1392، بررسی سلاحهای بیولوژیکی نوین و ارائه راهکارهای مدیریت بحران در مقابله با بیوتروریسم ، همایش ملی پدافند غیرعامل در بخش کشاورزی.
  10. طبق آمار مرکز حقوقی، حقوق و توسعه در 25 مارس 2017 رجوع شود به سایت.
  11. طبق آمار سازمان ملل در 25 مارس 2017 رجوع شود به سایت.
  12. فاطمی، سیدمسیح، حویزه تمیمیان، ندا، آستارکی، روزبه، 1389، سموم میکروبی : استراتژی جدید در درمان عفونتهای میکروبی قابل انتقال از طریق موادغذایی و جنگهای بیولوژیکی، اولین همایش کشوری دانشجویی عوامل اجتماعی مؤثر برسلامت
  13. فاضلی نیک، فاطمه، مظفری سیبنی، خدیجه، 1396، بیوتروریسم، سلاحی خاموش (نگاه جرم شناسانه به بیوتروریسم در حقوق بین الملل و نظام حقوقی ایران ) ، کنفرانس ملی تحقیقات علمی جهان در مدیریت، حسابداری، حقوق و علوم اجتماعی.
  14. قاسمی فرد، علی، آذرپندار، احمدرضا (1396)، «پیش بینی خطر اشاعه سلاح های بیولوژیکی مبتنی بر فناوری نانو : چالش های رژیم بین المللی کنترل تسلیحات»، ماهنامه پژوهش ملل.

31  . کرمی، علی (1384)، «بررسی فهرست عوامل بیولوژیک انسانی مرتبط با کنوانسیون خلع سلاح بیولوژیک»، پژوهشکده طب رزمی،  شماره 7.   

32 . گرزین، عبدالرضا (1396)، «چگونگی مقابله با سلاحهای ناتوان ساز از منظر پدافند غیرعامل»، دومین همایش ملی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل. 

  1. لیتل، ریچارد (1389)، تحول در نظریه های موازنه قوا، ترجمه غلامعلی چگینی زاده، انتشارات مؤسسه ابرار معاصر.
  2. امیردهی، علیرضا (1389)، یمن از حاکمیت سیاسی تا روابط با جمهوری اسلامی ایران ، اندیشه تقریب، شماره 23 .
  3. مرکز آمار انجمن ایرانیان سازمان ملل متحد 25 مارس 2017 رجوع شود به سایت.
  4. هاشمی نسب، سعید (1388)، بررسی تحولات اخیر یمن، پژوهش های منطقه ای، شماره 2.
  5. یکتاسرشت، آزاده (1393)، دفاع بیولوژیک در برابر طاعون به عنوان سلاح بیولوژیک، اولین کنفرانس بین المللی مهندسی محیط زیست.
  6. ابراهیمی، مسلم، خیری، محمدباقر، دلبری، سیداحمد (1396)، نقش پدافند غیرعامل در جنگ نوین با مطالعه موردی سلاحهای بیولوژیک، هفتمین همایش سراسری پدافند جنگ های نوین.
  7. احمدیان، حسن، زارع، محمد (1390)، استراتژی عربستان سعودی در برابر خیزش های جهان عرب، فصلنامه ره نامه سیاست گذاری، سال دوم ، شماره دوم.

40 . بهزادنیا، محمدجواد، بهزادنیا، محمدمهدی (1381)،  بیوتروریسم، شناخت و تمهدیدات مبارزه با آن، کنگره سراسری طب نظامی، مهرماه.

  1. جعفری، غلامحسین، امیری، حمیدرضا (1396)، بررسی عوامل و روش های بیوتروریسم شیمیایی و میکروبی در جنگهای نوین ، هفتمین همایش سراسری پدافند جنگ‌های نوین.

42 . جعفری ولدانی، اصغر (1388)، «عربستان و رؤیای تسلط بر یمن»،  فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین المللی ، شماره17.

www.iribnews.ir

www.un.org

www.unairan.org

www.yemenextra.net

  1. Christopher GW,1997, et al:Biologic Biological Warfare: A historical perspective. JAMA
  2. Cordesman,Anthony H,(2006),preliminary lessons of the Israeli _ Hezbollah war working pepar .csis.august 17.

3 . Eitzen EM Jr, Takafuji ET,1997. Historical overview of biological warfare. In: Sidell FR, Takafuji ET, Franz DR, (eds). Medical Aspects of Chemical and Biological Warfare. Washington, DC: Office of the Surgeon General, Borden Institute, Walter Reed Army Medical Center;  

4  . Gordon Tc .and Nielsen b. 1986 .biological terrorism . mil med

5 . Gazali abdus sattar,(2015).the U.S Geostrategic objectives behind the war in yemen aliazeera.

6 . Halliday.Fred(2011).Yemen travails of unity .open democracy (april 5).

7 . Joint non ,1999,  lethal weapons program.

8 . lqbal S, 1998,.israels diabolical genetic weapons target arabs London.muslimedia.  Dec  

  1. McNeil DG Jr,2017. More than 500,000 infected with cholera in Yemen. , New York Times. August 14.

10  . Riedel S.2004, Biological warfare and bioterrorism: a historical review. Proc (Bayl Univ Med Cent).    

11  . Rotz Ld.khan AS.Lillibridge SR.Osrotroff SM and hughes jm, 2002,public health assessment of potential terrorism agents.emergin iinfectious disease  feb.8(2).

12  . Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). The Problem of Chemical and Biological Warfare, CB Disarmament Negotiations, 1920–1970. Vol 4. New York: Humanities Press; 1971.1973.

 13 . United States. Arms Control and Disarmament Agency. Arms control and disarmament agreements: texts and

histories of the negotiations. Washington, DC: U.S. Arms Control and Disarmament Agency(DARPA); 1996 .

  1. UN-Water Global Analysis and Assessment of Sanitation and Drinking Water. 2015,Geneva: WHO/UNICEF,   

15  . WHO Group of Consultants. Health Aspects of Chemical and Biological Weapons. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1970.

 16 . Walt, Kenneth (2000),structural realism after cold war . International security .vol.18.no.1

  1. Walt, Stephen M. (1988), "Testing Theories of Alliance Formation: The Case of Southwest Asia", International Organization, Vol. 42, No. 2.
  2. Weekly update — cholera in Yemen, 2017. Geneva: World Health Organization, 27 July.