نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
2 دانشجوی‌کارشناسی‌ارشد مطالعات‌منطقه‌ای، دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 دانشجوی‌کارشناسی‌ارشد مطالعات‌منطقه‌ای دانشگاه یزد، یزد، ایران
چکیده
این پژوهش درصدد بررسی راهبرد دفاعی ج.ا.ایران از منظر اندیشه‌های دفاعی آیت‌الله خامنه‌ای با استفاده از چارچوب نظری رئالیسم تدافعی می‌باشد. غرب، اهداف دفاعی ج.ا.ایران را در جهت افزایش نسبی قدرت در خاورمیانه می‌داند، درحالیکه نویسندگان پژوهش حاضر براین نظر هستند که اندیشه دفاعی آیت‌الله خامنه‌ای، بویژه راهبرد دفاع آینده‌نگر در جهت افزایش امنیت نسبی کشور می‌باشد، و در پی پاسخ به این پرسش هستند که؛ راهبرد دفاع آینده‌نگر در اندیشه‌های دفاعی آیت‌الله خامنه‌ای بر چه مولفه‌های راهبردی استوار می‌باشد؟ هدف اصلی نویسندگان پرداختن به مبانی، مفاهیم، مولفه‌ها، گونه‌شناسی و جایگاه راهبرد دفاع آینده‌نگر در اندیشه دفاعی معظم‌له می‌باشد. یافته‌های این پزوهش نشان می‌دهد که؛ آیت‌الله خامنه‌ای این راهبرد دفاعی را از طریق گفتمان‌سازی و دیپلماسی‌دفاعی برای عرصه‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مطرح نموده است، و این استراتژی متناسب با پیچیدگی‌ها و تنوع عرصه‌های تهاجم دشمنان، و با توجه به شرایط سیاسی-امنیتی منطقه، درپی تغییرات در صف‌بندی‌ها و تحولات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مطرح گردید و در پایان نیز راهبرد دفاع آینده‌نگر با استراتژی جنگ‌پیش‌دستانه (جنگ‌افغانستان) و پیشگیرانه (جنگ‌عراق) مورد مقایسه قرار می‌گیرد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی می‌باشد و داده‌ها و منابع آن به روش کتابخانه‌ای گرد‌آوری شده است
کلیدواژه‌ها
- اسدی، بیژن (1387)، سیاست خارجی دولت اصلاحات؛ موفقیت‌ها و شکست‌ها، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- بیلیتس، جان، اسمیت، استیو (1383)، جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین، ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران، تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
- برزگر، کیهان (1392)، سیاست خارجی ایران در خاورمیانه بین حوادث یازده سپتامبر 2001 و تحولات عربی 2011، تهران: انتشارات وزارت‌امور‌خارجه.
- دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال (1387)، چارچوب مفهومی برای ارزیابی سیاست خارجی ج.ا.ایران، تهران: دفتر گسترش تولید علم چ. اول.
- رضایی، مهدی (1383)، نومحافظه‌کاران و مسئله مبارزه با تروریسم جهانی، کتاب آمریکا، ویژه محافظه‌کاران آمریکا، شماره 4، تهران ابرار معاصر ایران.
- قاسمی، فرهاد (1391)، اصول روابط بین الملل، چاپ چهارم، تهران: نشر میزان.
- قوام، سیدعبدالعلی (1390)، روابط بین الملل: نظریه‌ها و رویکردها، تهران، سمت.
- جانسون، چالمرز (1384)، مصائب امپراتوری؛ امپریالیسم نظامی آمریکا در قرن 21، ترجمه عباس کاردان و حسین سعیدکلاهی‌خیابان، تهران: ابرار معاصر تهران.
- حسنوی، رضا و همکاران (1393)، مجموعه مقالات دومین همایش تبیین اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای، تهران: اداره عقیدتی سیاسی دانشگاه مالک اشتر.
- 10. حسینخانی، نورالله (1392)، مبانی نظری اندیشه‌های دفاعی امام خامنه‌ای، تهران: دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
- مشیرزاده، حمیرا (1388)، تحول در نظریههای روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
- محمدزاده، محمدعلی، نوروزی، محمدتقی (1378)، فرهنگ استراتژی، تهران: سنا.
- نخعی، هادی (1376)، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی (بررسی تطبیقی سیاست خارجی دولت‌های ملی و اسلامی)، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- برزگر، کیهان، رضائی، مسعود (1395)، «راهبرد دفاعی ایران از منظر آیت‌الله خامنه‌ای»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 74، صص 33-7.
- برزگر، کیهان (1388)، «سیاست خارجی ایران از منظر رئالیسم تهاجمی و تدافعی»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، سال اول، شماره 1، صص 153-114.
- سازمند، بهاره، قنبری، لقمان (1391)، «آمریکا و رویکرد تلفیقی به امنیت بعد از حادثه 11 سپتامبر (مطالعه موردی: رویکرد نوین امنیتی ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری‌اسلامی‌ایران»، فصلنامه مطالعات منطقه‌ای: آمریکا‌شناسی-اسراییل‌شناسی، سال سیزدهم، شماره سوم صص 28-1.
- ستاریخواه، علی و دیگران (1395)، «ماهیت صحنه جنگ ترکیبی آیندۀ احتمالی علیه ج.ا.ایران در افق 1404»، آینده‌پژوهی دفاعی، سال اول، شماره1، صص 44-27.
- عمویی، حامد، حسینخانی، الهام (1390)، «دیدگاه‌های رهیافت‌های مختلف روابط بین‌الملل نسبت به مساله صلح»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره چهاردهم صص 174-149.
- قاسمیان، علی؛ فلاح‌نژاد، علی (1387)، «استراتژی جنگ پیشگیرانه ایلات متحده امریکا علیه عراق در بوته نقد»، مطالعات سیاسی، زمستان 1387، شماره 2، صص 120-103.
- مرادپیری، هادی (1391)، «الگوی دفاعی در اندیشه دفاعی حضرت امام خامنه‌ای»، فصلنامه بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، شماره 9، صص 112-83.
- مرادپیری، هادی (1391)، «جزوه اندیشه نظامی»، پژوهشکده عالی جنگ و علوم دفاعی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، بی‌نا.
- متقی، ابراهیم (1385)، «فرایندهای تحول در ساختار و کارکرد دیپلماسی دفاعی آمریکا»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال چهارم، شماره 14، صص 26-7.
- مینائی، حسین و دیگران (1395)، «تعیین پیشران‌های اصلی دیپلماسی دفاعی ج.ا.ایران، در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی»، آینده پژوهی دفاعی، سال اول، شماره 1، صص 26-7.
- نوذری، فضل‌اله (1395)، «تعیین علایق ژئوپلتیک بازیگران حوزۀ دریای عمان و تاثیر آن بر تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ا»، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و چهارم، شمارۀ 95، صص 72-35.
- یزدان‌فام، محمود (1386)، «ضربه نخست: حمله پیش‌دستانه و پیشگیرانه در سیاست امنیت ملی آمریکا»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، شماره دوم، مسلسل 36، صص 398-383.
- موسوی، سیدایوب (1391)، «بیداری اسلامی و تاثیر آن بر روابط ایران و عربستان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران.
- قربانی‌علی‌‌آبادی، سیدجواد (1390)، «دفاع پیشگیرانه در عرصه سیاست خارجی دولت امریکا؛ (بررسی تطبیقی دوران ریاست‌جمهوری جرج‌بوش و اوباما)» کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی-دانشکده علوم سیاسی.
- غمدیده، مهدی (1394)، «بررسی تطبیقی سیاست خارجی‌جمهوری‌اسلامی‌ایران از منظر مکتب واقع‌گرایی(مطالعه موردی دولت‌های هاشمی و احمدی نژاد)» کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علامه‌طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی.
- آیت‌الله خامنه‌ای، 24/12/1396، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 17/12/1396، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 26/10/1396، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 26/6/1396، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 03/06/1395، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 28/06/1395، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 03/06/1395، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 26/05/1395، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 01/05/1395، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 12/04/1395، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 10/08/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 15/07/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 15/07/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 27/04/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 20/04/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 26/03/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 26/02/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 30/1/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 01/01/1394، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 21/12/1393، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 14/6/1392، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 14/12/1391، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 20/07/1390، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 23/09/1388، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 30/05/1386، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 17/04/1383، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 14/03/1381، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 26/۰۱/1379، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای،29/08/1368 دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 10/12/1368، دسترس در Khamenie.ir
- آیت‌الله خامنه‌ای، 05/07/1368، دسترس در Khamenie.ir
- جلوداریان، امید (1396)، «گفتمان‌سازی از منظر رهبر معظم انقلاب مقطع بررسی»، 1390- 1396، قابل دسترس در http://www.iribnews.ir/fa/news/1907579.
- متقی، ابراهیم (بی‌تا)، «بررسی عناصر موثر بر استراتژی دفاعی جمهوری‌اسلامی‌ایران با تاکید بر برنامۀ اول توسعه»، قابل دسترس در http://www.ensani.ir/fa/content/67069.
- فصیحی، محمد (1394)، «دفاع در اندیشه امام (ره) و رهبری»، قابل دسترس در http://aftabejonoob.ir/note/62860.
- آیت‌الله خامنه‌ای، تبیین اندیشه دفاعی امام خامنه‌ای (1396)، گزیده‌ای از اندیشه دفاعی معظم‌له در دسترس در 23 اسفند http://www.tademam.ir/news/1119.
- Walt, M., S (1995), The Origins of Alliances, United States of America: Cornell University Press,
- Fetic Gabriel S (2014), “fields of classic diplomacy with which defence diplomacy interacts horizontally, Preventive diplomacy, coercive diplomacy”, revista academiei forţelor terestre NR. 1 (73)/2014 PP 10-16, available at: http://www.armyacademy.ro/reviste/rev1_2014/FETIC.pdf.
)