نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی مطالعات منطقه ای، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشآموخته کارشناسی ارشد مطالعات منطقهای دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
دیپلماسی علمی مفهومی است که در قرن بیست و یکم، به سبب پیشرفت های فنّاورانه در حوزه های مختلف دانش بشری مطرح شده و بیشتر مورد توجّه قرار گرفته است. به طور کلّی این مفهوم به همکاری های علمی دولت ها و ملّت ها، به منظور رسیدگی و حلّ و فصل چالش های مشترک مربوط است. امروزه دیپلماسی علمی به عنوان ابزاری مناسب جهت ایجاد ارتباط میان ملّت ها و دستیابی به منافع مشترک مورد توجّه قرار می گیرد. منطقه ی آسیای مرکزی که شامل 5 کشور است، هم به سبب مجاورت جغرافیایی و هم به واسطه ی پیوندهای تاریخی با ایران از اهمّیت قابل توجّهی برای ایران برخوردار است. در بیش از دو دهه از استقلال این کشورها تاکنون، فضای جدیدی از نظر ارتباطات و تعامل بر این منطقه حاکم شده که برای جمهوری اسلامی ایران نیز دارای اهمّیت است. یکی از مسائلی که جمهوری های بازمانده از فروپاشی اتّحاد شوروی و از جمله آسیای مرکزی، در دوره ی پس از فروپاشی با آن روبه رو شدند، ضعف دانش و فنّاوری تخصّصی در حوزه های مختلف و همچنین کمبود نیروهای متخصّص در این حوزه ها بود که دلیل آن وابستگی به مرکز اتّحاد (روسیه) بود. پیشرفت های ایران در عرصه ی علم و فنّاوری، مورد تأیید و شناسایی بین المللی قرار گرفته و می توان این مؤلّفه را به عنوان قدرت نرم ایران در روابط با کشورهای آسیای مرکزی مورد استفاده قرار داد. سوال پژوهش حاضر این است که فرصت ها و چالش های ایران در استفاده از ابزار دیپلماسی علمی در روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی چیست؟ برای پاسخ به پرسش اصلی، فرضیه ی نویسندگان این است که عواملی مانند ضعف علمی و فنّاوری این کشورها پس از اتّحاد شوروی و رویکرد مثبت این کشورها به روابط با ایران، زمینه ی مساعدی برای استفاده ی ایران از دیپلماسی عمومی در مورد این کشورها فراهم کرده است. روش گردآوری داده های این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده است.
کلیدواژهها
- ارس، بولنت، عمر کاها (1381)، «جنبش اسلامی لیبرالی در ترکیه: اندیشه های فتح الله گولن»، مترجم سیداسدالله اطهری، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 32، صفحه 82-59.
- بی نا(1395)، تحصیل 400 هزار دانشجوی خارجی در چین در سال 2015، رادیو بین المللی چین، آذر96،http://persian.cri.cn/921/2016/04/15/161s160184.htm.
- پالیزدار، فرهاد (1391)، الگوی دیپلماسی فرهنگی ترکیه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
- حافظ نیا، محمدرضا، محمود شمس آبادی و محمدحسین افشردی (1386)، «علایق ژئوپلتیک ایران در آسیای مرکزی و فرصت های پیش رو»، فصلنامه ژئوپلتیک، سال سوم، شماره سوم، صص119-78.
- سنایی، مهدی (1390)، روابط ایران و آسیای مرکزی: روندها و چشم اندازها، تهران، وزارت امور خارجه.
- عابدینی، محدحسین (1384)، فعّالیت های فرهنگی دولت های خارجی در آسیای مرکزی، ماهنامه ایراس، شماره4.
- عزیزی، حمیدرضا (1393)، «قدرت نرم چین در منطقه آسیای مرکزی: رویکردها، ابزار و اهداف»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88، صص112-57.
- کولایی، الهه (1391)، سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران، سمت.
1. Blua, Antoine(2001). Israel Emerges as a Player in Central Asia, (Available on 2017/09/29), at: http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav081501.shtml.
- Committee on Global Science Policy and Science Diplomacy,National Research Council(2011) , S. and International Perspectives on Global Science Policy and Science Diplomacy: Report of a Workshop, (Available on 2017/09/29) at:
- http://www.nap.edu/catalog.php? Record_id=13300.
- Dadabaev, Timur(2016) , “Japan’s ODA assistance scheme and Central Asian engagement: Determinants, trends, expectations”, Journal of Eurasian Studies , No.7, Pp. 24-38.
- Fedoroff, Nina V(Jan.2009), “Science Diplomacy in the 21st Centuty”, Cell, Vol.136, No.1, Pp.9-11.
- Kardas, Saban(2008), “Turkey Pushes for Closer Political Ties within the Turkie speaking Word”, Eurasia Daily Monitor(Available on 2017/09/28) at:
- https://www.al-monitor.com/pulse/search-results.html?queryTerm=Turkey+Pushes+for+Closer+Political+Ties+within+the+Turkie.speaking+Word.
- Lavrov ,Sergey(2017), Russia-Central Asia: A Time-Tested Partnership,( Available on 2017/11/28) at: http://www.mid.ru/en/diverse/-
- Melissen, Jan(2005),The New Publice Diplomacy, New York, Palgrave Macmillan.
- Peyrouse, Sébastien(2016), “Discussing China: Sinophilia and sinophobia in Central Asia”, Journal of Eurasian Studies, No.7. Pp.14-23.
- Rakhimov, Mirzokhid(2014), “Central Asia and Japan: Bilateral and multilateral relations”, Journal of Eurasian Studies, No.5, Pp.77-87.
- Turekian, Vaughan, C.& Norman.P. Neureiter(2012/03), “Science and Diplomacy: The Past as Prologue”, Science and Diplomacy, Vol.1, No.1, Pp.26-29(Available on 2017/10/05) at:
- http://www.sciencediplomacy .org/editorial/2012/ science-and-diplomacy.
- TWAS(2016), Science Diplomacy, (Available on 2017/09/29), at: http://www.twas.org/ Science –Diplomacy.
- Turekian, Vaughan C. & Norman P.Neureiter(2012), “Science and Diplomacy: The Past and Prologue”, Science and Diplomacy, http://www. Sciencediplomacy.org/editorial/2012/ Science- and- Diplomacy.