نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی مطالعات منطقه ای، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

دیپلماسی علمی مفهومی است که در قرن بیست و یکم، به سبب پیشرفت های فنّاورانه در حوزه های مختلف دانش بشری مطرح شده و بیشتر مورد توجّه قرار گرفته است. به طور کلّی این مفهوم به همکاری های علمی دولت ها و ملّت ها، به منظور رسیدگی و حلّ و فصل چالش های مشترک مربوط است. امروزه دیپلماسی علمی به عنوان ابزاری مناسب جهت ایجاد ارتباط میان ملّت ها و دستیابی به منافع مشترک مورد توجّه قرار می گیرد. منطقه ی آسیای مرکزی که شامل 5 کشور است، هم به سبب مجاورت جغرافیایی و هم به واسطه ی پیوندهای تاریخی با ایران از اهمّیت قابل توجّهی برای ایران برخوردار است. در بیش از دو دهه از استقلال این کشورها تاکنون، فضای جدیدی از نظر ارتباطات و تعامل بر این منطقه حاکم شده که برای جمهوری اسلامی ایران نیز دارای اهمّیت است. یکی از مسائلی که جمهوری های بازمانده از فروپاشی اتّحاد شوروی و از جمله آسیای مرکزی، در دوره ی پس از فروپاشی با آن روبه رو شدند، ضعف دانش و فنّاوری تخصّصی در حوزه های مختلف و همچنین کمبود نیروهای متخصّص در این حوزه ها بود که دلیل آن وابستگی به مرکز اتّحاد (روسیه) بود. پیشرفت های ایران در عرصه ی علم و فنّاوری، مورد تأیید و شناسایی بین المللی قرار گرفته و می توان این مؤلّفه را به عنوان قدرت نرم ایران در روابط با کشورهای آسیای مرکزی مورد استفاده قرار داد. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬سوال پژوهش حاضر این است که فرصت ها و چالش های ایران در استفاده از ابزار دیپلماسی علمی در روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی چیست؟ برای پاسخ به پرسش اصلی، فرضیه ی نویسندگان این است که عواملی مانند ضعف علمی و فنّاوری این کشورها پس از اتّحاد شوروی و رویکرد مثبت این کشورها به روابط با ایران، زمینه ی مساعدی برای استفاده ی ایران از دیپلماسی عمومی در مورد این کشورها فراهم کرده است. روش گردآوری داده های این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده است.

کلیدواژه‌ها

  1. ارس، بولنت، عمر کاها (1381)، «جنبش اسلامی لیبرالی در ترکیه: اندیشه های فتح الله گولن»، مترجم سیداسدالله اطهری، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 32، صفحه 82-59.
  2. بی نا(1395)، تحصیل 400 هزار دانشجوی خارجی در چین در سال 2015، رادیو بین المللی چین، آذر96،http://persian.cri.cn/921/2016/04/15/161s160184.htm.
  3. پالیزدار، فرهاد (1391)، الگوی دیپلماسی فرهنگی ترکیه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  4. حافظ نیا، محمدرضا، محمود شمس آبادی و محمدحسین افشردی (1386)، «علایق ژئوپلتیک ایران در آسیای مرکزی و فرصت های پیش رو»، فصلنامه ژئوپلتیک، سال سوم، شماره سوم، صص119-78.
  5. سنایی، مهدی (1390)، روابط ایران و آسیای مرکزی: روندها و چشم اندازها، تهران، وزارت امور خارجه.
  6. عابدینی، محدحسین (1384)، فعّالیت های فرهنگی دولت های خارجی در آسیای مرکزی، ماهنامه ایراس، شماره4.
  7. عزیزی، حمیدرضا (1393)، «قدرت نرم چین در منطقه آسیای مرکزی: رویکردها، ابزار و اهداف»، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 88، صص112-57.
  8. کولایی، الهه (1391)، سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران، سمت.

1.     Blua, Antoine(2001). Israel Emerges as a Player in Central Asia, (Available on 2017/09/29), at: http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav081501.shtml.

  1. Committee on Global Science Policy and Science Diplomacy,National Research Council(2011) , S. and International Perspectives on Global Science Policy and Science Diplomacy: Report of a Workshop, (Available on 2017/09/29) at:
  2. http://www.nap.edu/catalog.php? Record_id=13300.
  3. Dadabaev, Timur(2016) , “Japan’s ODA assistance scheme and Central Asian engagement: Determinants, trends, expectations”, Journal of Eurasian Studies , No.7, Pp. 24-38.
  4. Fedoroff, Nina V(Jan.2009), “Science Diplomacy in the 21st Centuty”, Cell, Vol.136, No.1, Pp.9-11.
  5. Kardas, Saban(2008), “Turkey Pushes for Closer Political Ties within the Turkie speaking Word”, Eurasia Daily Monitor(Available on 2017/09/28) at:
  6. https://www.al-monitor.com/pulse/search-results.html?queryTerm=Turkey+Pushes+for+Closer+Political+Ties+within+the+Turkie.speaking+Word.
  7. Lavrov ,Sergey(2017), Russia-Central Asia: A Time-Tested Partnership,( Available on 2017/11/28) at: http://www.mid.ru/en/diverse/-
  8. Melissen, Jan(2005),The New Publice Diplomacy, New York, Palgrave Macmillan.
  9. Peyrouse, Sébastien(2016), “Discussing China: Sinophilia and sinophobia in Central Asia”, Journal of Eurasian Studies, No.7. Pp.14-23.
  10. Rakhimov, Mirzokhid(2014), “Central Asia and Japan: Bilateral and multilateral relations”, Journal of Eurasian Studies, No.5, Pp.77-87.
  11. Turekian, Vaughan, C.& Norman.P. Neureiter(2012/03), “Science and Diplomacy: The Past as Prologue”, Science and Diplomacy, Vol.1, No.1, Pp.26-29(Available on 2017/10/05) at:
  12. http://www.sciencediplomacy .org/editorial/2012/ science-and-diplomacy.
  13. TWAS(2016), Science Diplomacy, (Available on 2017/09/29), at: http://www.twas.org/ Science –Diplomacy.
  14. Turekian, Vaughan C. & Norman P.Neureiter(2012), “Science and Diplomacy: The Past and Prologue”, Science and Diplomacy, http://www. Sciencediplomacy.org/editorial/2012/ Science- and- Diplomacy.