شیفت پارادایمی در سیاست خارجی منطقه ای ترکیه؛ دلایل و پیامدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی دکتری روابط بین‎الملل، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

با به قدرت رسیدن اسلام گرایان ترکیه در سال 2002 و پیروزی حزب عدالت و توسعه، الگویی از سیاست گذاری خارجی توسط رهبران سیاسی این کشور تحت عنوان رویکرد پساکمالیستی شکل گرفت. تصمیم گیران حزب عدالت و توسعه در سایه رویکرد پساکمالیستی یک سیاست خارجى عمل گرایانه و چندجانبه از گزینه هاى مختلف تصمیم گیرى و جهت گیرى هاى موقعیتى براى رسیدن به اهداف ملى، منطقه اى و بین المللى خود بهره برده اند. مؤلفه های حاکم بر این سیاست گذاری به صفر رساندن مشکلات با همسایگان از یک سو، و تلاش برای ارائه چهره ای جدید از ترکیه مسلمان به عنوان الگوی دموکراسی، آزادی و حقوق بشر در خاورمیانه و دیگر مناطق پیرامونی این کشور بود. پرسش اصلی مقاله با توجه تغییر رویکرد حزب عدات و توسعه پس از سال 2002 این گونه مطرح می شود که اصولا جهت گیری راهبردی سیاست خارجی دولت ترکیه در دوران موسوم به پساکمالیستی و خصوصا بعد از پیروزی حزب عدالت و توسعه در منطقه متاثر از چه عواملی است؟ در این مقاله از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده و برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای بهره گرفته شده است. نتایج و دستاوردهای این پژوهش براساس نظریه سازه انگاری نشان می دهد که عوامل تأثیرگذار در شیفت پارادایمی سیاست خارجی ترکیه در منطقه به دو دسته عوامل مادی و غیرمادی داخلی و خارجی قابل تقسیم بندی است: عامل مادی داخلی تحت عنوان رشد جامعه مدنی و بورژوازی جدید آناتولیایی و عوامل مادی خارجی خود به دو عامل الف) چشم‌انداز در حال تغییر خاورمیانه، ب) تنش‌های مداوم در همسایگی ترکیه تقسیم بندی می شود. مهم ترین عامل داخلی غیرمادی تأثیرگذار در شیفت پارادایمی سیاست خارجی پساکمالیست‌ها «هنجارهای نخبگان پساکمالیست» مانند داوود اوغلو، اردوغان می‌باشد. همچنین عامل غیرمادی خارجی تأثیرگذار در این شیفت پارادایمی را نیز می‌توان «تأثیر ضوابط کپنهاگ» دانست.

کلیدواژه‌ها


  1. اسماعیلی، بشیر، زارع زاده، محمد، فلاح،  محمد (1395)، «افول و زوال مدل ترکیه در خاورمیانه»،  فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره بیست و هفتم  پاییز، صص 175-202.
  2. باقری دولت‌آبادی، علی، نوروزی‌نژاد، جعفر (1393)، «بررسی علل دگردیسی در سیاست خارجی ترکیه براساس رهیافت سازه‌انگاری»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال دوم، شماره 9، بهار، صص 105-137.
  3. پور ابراهیم، ناصر(1393) ،«سیاست های جدید ترکیه در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست وهشتم، شماره 1. بهار.
  4. جمشیدی، محمد حسین و گل محمدی، ولی (1395)، «مدل تصمیم­گیری شهودی چند وجهی و تحلیل سیاست خارجی ترکیه»، فصلنــامه پژوهش­هاى روابط بین­الملل، دوره نخست، شماره هفدهم.
  5. چگینی­زاده، غلامعلی و بهزاد  خوشاندام (1389)، «تعاملو تقابل  پیرامون ­گرایی و غر ب ­گرایی در سیاست  خارجی  ترکیه»،  فصلنامه  راهبرد، سال نوزدهم، شماره 5.
  6. دانش­نیا، فرهاد، نظرپور، داوود و سلیمی، آرمان(1394)، «فهم سیاست خارجی ترکیه در پرتو دکترین عمق استراتژیک احمد داوود اوغلو»، فصلنامه پژوهش­های روابط بین­الملل، دوره نخست، شماره هفدهم.
  7. ذوقی، ایرج (1378)، «عوامل موثر بر سیاست خارجی ایران»،  فصلنامه تاریخ روابط خارجی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه،  سال  اول،  شماره 1 ، ص. 106.
  8. رجایی، حمید (1389)، آفرینندگی، تفکر جانبی و باور دینی، چاپ اول، اصفهان: انتشارات شهر من.
  9. ساعی، احمد و محمدزاده، مرتضی(1392)، «حزب عدالت و توسعه و هژمونی کمالیسم»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره6، شماره 2، پاییز و زمستان.
  10. شریفی، مجیدمحمد، دارابی‌منش، مریم (1392)، «راهبرد کلان آمریکا و چرخش سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال سوم، شماره سوم، پاییز، صص 127-150.
  11. صالحی، جواد؛ بهمنی، اکرم (1395)، «عثمانی گرایی در سیاست خارجی ترکیه»، فصلنامه پژوهش های سیاسی و بین‌المللی، سال 7، شماره 28، پاییز.
  12. صولت، رضا (1390)، «ابعاد و رویکردهای سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه ترکیه»، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، اسفندماه.
  13. طاهایی، جواد (1380)، «کمالیسم عناصر بحران در نگرش سیاست خارجی ترکیه»، مجله راهبرد، شماره 21، صص 203-236.
  14. علی حسینی، علی، آقا حسینی، علیرضا و عربیان، حسین (1395)، «تجزیه و تحلیل نقش رهبران حزب عدالت و توسعه در کنش­های راهبردی ترکیه در سیاست داخلی و خارجی». فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره سی و یکم، تابستان.
    15. قاسمی، حسین (1388)، «سیاست خارجی دولت اسلام‌گرای ترکیه»، ماهنامه معاونت آموزش و پرورش، رویداد‌ها و تحلیل‌ها، سال بیست و سوم، ماهنامه 233.
  15. قهرمان‌پور، رحمن (1394)، هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه، تهران: انتشارات روزنه.
  16. کوهن، توماس(1390)، ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمه عباس طاهری، نشر قصه.
  17. محمدخانی، علیرضا و حسنلو، رسول(1396)، «جایگاه ترکیه در سیاست خارجی اتحادیه اروپا در دو دوره اردوغان قبل و بعد کودتا». فصلنامه راهبرد سیاسی، سال اول، شماره 1، تابستان.
  18. مشیرزاده، حمیرا (1384)، تحول در نظریه های روابط بین الملل، تهران: انتشارت سمت.
  19. یعقوبی­فر، حامد (1392)، «گونه شناسی سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هفتم، شماره4، زمستان.

1 .Akyol, M  (2016), Erdoganism, from “national will” to “man of the nation,” an abridged dictionary for the post-secular Turkish state, Foreign policy, June 21.

  1. Altunışık, M. B. (2009), "Worldviews and Turkish Foreign Policy in the Middle East", New Perspectives on Turkey, 40.
  2. Aras, B (2013), "Davutoğlu era in Turkish foreign policy revisited", Journal of Balkan and Near Eastern Studies, Vol.16, No.4.
  3. Çakır, Aylin & Gül Akdağ(2016), An empirical analysis of the change in Turkish foreign policy under the AKP government. TURKISH STUDIES, 2016 http://dx.doi.org/10.1080/14683849.2016.1261021.
  4. Dagi, I.D, (2005),, "Transformation of Islamic Political Identity in Turkey: Rethinking the West and Westernization", Turkish Studies, vol 6, no.1 PP 11-12.
  5. Davutoglu, A (2002), Turkey in the 21st Century: Quest for a New Foreign Policy, edited by Özden Zeynep Oktav.
  6. Davutoğlu, A (2012), "The Cairo Review Interview: StrategicThinking", the Cairo Review of Global Affairs, Retrieved September 7.
  7. Davutoglu, A, (2010), "Turkish Foreign Policy and the EU in 2010", Turkish Policy Quarterly, Volume 8.
  8. Fuller, G, (2004), "Turkey's Strategic Model: Myths And Realities", Washington Quarterly, Vol. 27, No. 3. pp. 51-64.
  9. Holsti, K. J (1982), International Politics; a Framework for Analysis; New Jersey: Prentice-Hall International.
  10. Jack C. P & Roy O (1988), the International Relations Dictionary, Forth Edition, New York: Longman.
  11. Jackson, Patrick Thaddeus; Nexon, Daniel H. (2012), "Whence Causal Mechanisms? A Comment on Legro" in Dialogue IO Vol. 1.
  12. kardash, S (2007),Turkey: Redrawing the Middle East Map building Sand Castles?, Middle east policy , vol , XvII , No , I , sparing.
  13. Lynn R. Kahle, Eda Gurel-Atay, Eds (2014), Communicating Sustainability for the Green Economy. New York: M.E. Sharpe.
  14. Meral, Ziya, jowathan, Paris (2010)"Decoding Turkish foreign Policy Highper activity," theWashington quarterly, available at:http://csis.org.
  15. Onis, Z (2014), “Turkey and the Arab Revolutions: Boundaries of Regional Power Influence in a Turbulent Middle East”, Mediterranean Politics, N.14:2.
  16. Rabasa, Angel and Larrabee, F.Stephen, (2008), The Rise of Political Islam inTurkey, Santa Monica, CA: RAND.
  17. Reynolds, M, A. (2012), Echoes of Empire: Turkey’s Crisis of Kemalism and the Search for an Alternative Foreign Policy, The Saban Centre for Meddle East Studies, Brookings Institution.
  18. Rithink, Conference (2013), Turkey foreign policy challenges, RithinkInstitute Washington Dc, November, available at: www.rethinkinstitute.org.
  19. Rosenau, J (2001), the Scientific Study of Foreign Policy; New York: Free Press, Pp. 95-150.
  20. Sergunin, A (2000), "Russian Post-Communist Foreign Policy Thinking at the Cross-Roads: Changing Paradigms"; Journal of International Relations and Department; Vol. 3, No. 3, Sep, P. 34.
  21. Sönmez, Eda Kuşku(2018), Dynamics of change in Turkish foreign policy: evidence from high-level meetings of the AKP government. TURKISH STUDIES https://doi.org/10.1080/14683849.2018.1495078.
  22. Taspinar, Ö, (2008), "Turkey’s Middle East Policie,s Between Neo-Ottomanism and Kemalism", Carnegie Middle East Center, at: www.CarnegieEndowment.org/pubs.
  23. Tombuş, Ertuğ & Aygenç, Berfu(2017), (Post-)Kemalist Secularism in Turkey. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 2017 VOL. 19, NO. 1, 70–85 http://dx.doi.org/10.1080/19448953.2016.1201995.
  24. Yavuz, M. H, (2009), Secularism and Muslim Democracy in Turkey, Cambridge: Cambridge University Press.