نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم سیاسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی و زبانهای خارجه، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، مشهد، ایران
3 عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق وعلوم سیاسی و زبانهای خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
یکی از دیرپاترین بحرانهای خاورمیانه سیاست منازعه در مناسبات ایران و امریکا طی چهار دهه گذشته است. در طول تاریخ روابط دو کشور عوامل گوناگونی بر چگونگی این روابط تاثیرگذار بوده و متاثر از شرایط داخلی، خارجی و بینالمللی شکل گرفتهاند. جهت دستیابی به نقشه راه مطلوب در روابط دو کشور بررسی ابعاد مختلف این عوامل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین سوال اصلی این پژوهش شناسایی و بررسی عوامل موثر بر مناسبات ایران و امریکا است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و پرسشنامهای و روش گردآوری دادهها کتابخانهای میباشد. براساس یافتههای پژوهش تاثیر عوامل تاریخی به عنوان یکی از عوامل موثر شناسایی و مورد بررسی قرار میگیرد. در حوزه عوامل جغرافیایی به مباحث مرتبط با اهمیت و جایگاه جغرافیایی ایران و نقش ایران در حل و فصل منازعات منطقهای پرداخته شده است. سومین حوزه مورد بررسی نقش عوامل نظری است که در این بخش به نقش موضوع تروریسم، حقوق بشر و تضادهای ایدئولوژیک در شکلدهی به روابط دو کشور اشاره میشود. در حوزه عوامل بینالمللی نقش تعاملات ایران با سایر کشورها در قالب آینده نظام بینالملل و نقش کشورهای مزاحم قرار گرفتهاند و در نقطه مقابل نهادهای رسمی و غیررسمی داخلی دو کشور نیز در شکلدهی به سیاست خارجی موثر هستند. نقش عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دو حوزه دیگر مورد بررسی هستند و در پایان به حوزه توانمندی هستهای و برنامه موشکی ایران پرداخته شده است.
کلیدواژهها
- ابوالحسن شیرازی، حبیب الله، قربانی شیخ نشین، ارسلان و رضا سیمبر (1394)، سیاست و حکومت در خاورمیانه،تهران: سمت.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب الله (1394)، «کالبد شکافی مذاکره هسته ای ایران و امریکا تا حصول برجام و تصویب قطعنامه 2231»، نشریه مطالعات روابط بین الملل، شماره 30،صص28-1.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب الله و محمد رضا ابراهیمی (1395)، «تحلیلی بر عملکرد و مواضع لابی صهیونیست در قبال برجام»، نشریه تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره 11، صص166-149.
- ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و سحر پیرانخو (1396)، «تحول فناوری موشکی و راهبرد دفاعی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه راهبرد، شماره 83، صص74-51.
- ازغندی، علیرضا و مهدی آقاعلیخانی (1392)، «بررسی عوامل منطقه ای واگرایی در روابط ایران و عربستان (1390- 1384)»، نشریه سیاست، شماره 26، صص244-225.
- اسدی، علی و مجید تهرانیان (1396) ، صدایی که شنیده نشد: نگرشهای اجتماعی- فرهنگی و توسعه نامتوازن در ایران گزارشی از یافتههای طرح «آینده نگری»، چاپ 6، تهران: نشر نی.
- افشین وفایی، محمد و پژمان فیروز بخش (1394)، یادداشتهای روزانه محمد علی فروغی از سفر کنفرانس صلح پاریس دسامبر 1918- اوت 1920، تهران: نشر سخن.
- امجد، محمد (1394)، سیاست و حکومت در ایالات متحده، چاپ 10، تهران: سمت.
- بهمن، شعیب (1395)، «امکان و امتناع شکل گیری روابط راهبردی میان ایران و روسیه»، نشریه مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 68، صص141-115.
- بهمن، شعیب (1396)، «نقش نیروی قدس در حل بحرانهای غرب آسیا»، نشریه مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 69 ، صص32-5.
- پولاک، کنت ام (1388)، معمای ایران تعارض در روابط ایران و امریکا، ترجمه مهرداد صمیمی، تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
- پـورخوش سعات، محمد (1394)، «نقش مهندسی افکار عمومی در امریکا بر روابط بین ایـران و امریکا»، نشریـه
مطالعات عملیات روانی، شماره 43، صص141-121.
- تخشید، محمدرضا و سید محمد علی علوی (1395)، «روابط ایران و امریکا: از گامهای اعتماد ساز تا برخوردهای زورمدار»، نشریه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 303، صص87-74.
- جعفری موحد، حسین (1394)، «رابطه ایران با ایالات متحده امریکا، امکان یا امتناع؟»، نشریه سیاست خارجی، شماره 3، صص131-105.
- حاتمی راد، منصور (1385)، «ژئوپولیتیک ایران»، نشریه پیام، شماره 81، صص154-147.
- حیدری، غلامحسین (1384)، «ژئوپولیتیک فرهنگی یا ژئوکالچر»، نشریه ژئوپولیتیک، ویژهنامه بهار 1384، صص116-93.
- دارابی، وحید و حامد کاظمی (1395)، «بحران تقابل و موازنه قدرت در سیاست خارجی ایران و عربستان سعودی»، نشریه پژوهش ملل، شماره 15، صص19-1.
- دهقانی فیروز آبادی، سید جلال (1394)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ 6، تهران: سمت.
- ربیعی، ربیع (1362)، جغرافیای مفصل ایران، جلد اول، تهران: نشر اقبال.
- ربیعی، علی و فرناز احمدزاده نامور(1387)، «نظریه بازنمایی رسانه ای و تحلیل افکار عمومی متقابل امریکایی و ایرانی ها»، نشریه دانش سیاسی، شماره 8، صص62-37.
- رحیم پور،علی(1381)، «تحولات ژئواستراتژیک درسده بیست ویکم وجایگاه منطقه ایران، « نشریه اطلاعات سیاسی اقتصادی»، شمارهی 183 و 184، صص 61-48.
- رضازاده ملک، رحیم (1350)، تاریخ روابط ایران و ممالک متحده امریکا، تهران: نشر کتابخانه طهوری.
- رفیع، حسین (1387)، «دانشواره ژئوپولیتیک و ژئواستراتژی در دنیای اطلاعات (با تاکید بر مورد ایران)»، نشریه سیاست، شماره 7، صص116-95.
- ساداتی نژاد، سید مهدی و افشین ترکارانی (1393)، «بررسی مناقشه انقلاب اسلامی ایران و امریکا در مباحث حقوق بشر براساس رهیافت رئالیسم و سازه انگاری»، نشریه پژوهشهای انقلاب اسلامی، شماره 11، صص80-61.
- ستوده، محمد (1380)،«سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و ساختار نظام بین الملل»، نشریه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره 16، صص180-161.
- سلیمی، حسین (1388)، «رویکردی سازه انگارانه به زمینههای اجتماعی روابط ایران و امریکا»، نشریه علوم سیاسی، شماره 14، صص117-93.
- سلیمی بنی، صادق (1381)، «منابع و نهادهای اثرگذار بر سیاست خارجی ایالات متحده»، نشریه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 175 و 176، صص71-58.
- سیفزاده، حسین (1389)، «دامنه رویکردی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی نسبت به امریکا از «رویاگرایی پیشدستانه» تا «واقع گرایی پیشگیرانه»»، نشریه سیاست، شماره 13، صص158-135.
- عضدانلو، حمید و نجفعلی غلامی (1386)، «زبان سیاست»، نشریه بازتاب اندیشه، شماره 93، صص52-46.
- علی اکبری، مرضیه (1395)، «بررسی تطبیقی تروریسم در سیاست جنایی ایران و امریکا»، نشریه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره 3، صص118-105.
- علیزاده، علی اکبر (1388)، «ریشههای منازعه بین ایران و امریکا»، نشریه دین و سیاست، شماره 22-21، صص104-91.
- علوی، سید یحیی و داریوش امیری (1395)، «نقش کنگره وزارت خزانه داری امریکا در اعمال تحریمهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران ( 2010-2014)»، نشریه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 34، صص94-71.
- عنادی، مراد (1385)، «حزب دموکرات امریکا و جمهوری اسلامی ایران»، نشریه سیاست خارجی، سال 20، شماره 2، صص293-236.
- غفاری، مسعود و شهروز شریعتی (1387)، «امکان سنجی گسترش روابط راهبردی ایران و چین از منظر نظریات اتحاد و همگرایی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 11، صص95-75.
- قاسمی، مصطفی (1388)، «جایگاه لابی یهود در سیاست گذاریهای ایالات متحده امریکا»، نشریه مربیان، شماره 31، صص73-52.
- قنبرلو، عبدالله (1387)، «مطالعات بین الملل: اسرائیل و استمرار تنش میان ایران و امریکا»، نشریه مطالعات راهبردی، شماره 39، صص164-135.
- قوام، عبدالعلی (1372)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران: سمت.
- کسروی، احمد (1363)، تاریخ مشروطه ایران، جلد دوم، چاپ 16، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر.
- گوهری مقدم، ابوذر و پوریا سرهنگ پور (1395)، «سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران، از رئالیسم تا تعامل سازنده»، نشریه جستارهای سیاسی معاصر، سال 7، شماره 1، صص68-53.
- لبخنده، ابراهیم و حسین کریمی فرد (1395)، «کارکرد موسسات مطالعاتی در سیاست خارجی امریکا در قبال ایران»، نشریه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، شماره 18، صص81-55.
- مافی، همایون (1385)، «تاملی بر تحریم اقتصادی امریکا علیه ایران از منظر حقوق بین الملل»، نشریه پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، شماره 1، صص84-59.
- متقی، ابراهیم و مهدی فقیه (1392)، «نقش اتاقهای فکر در تعامل با نهادهای تصمیمگیر راهبردی امریکا»، نشریه مطالعات امریکا، پیش شماره 9، صص40-5.
- مجتهدزاده، پیروز (1379)، ایدههای ژئوپولیتیک و واقعیتهای ایران، تهران: نشر نی.
- مجله الکترونیکی علمی تخصصی ایکد (1397)،«پیش درآمدی بر انقلاب صنعتی چهارم».قابل دسترسی در 05/05/1397
.http://www.e-code.ir/چهارم-صنعتی-انقلاب-بر-درآمدی-پیش/
- مصلح زاده، مصطفی (1384)، «دموکراسی در ایران و دموکراسی در امریکا تحلیل ساختاری و تئوریک»، نشریه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 2، صص182-157.
- مصلی نژاد، عباس (1395)، «سیاست گذاری موازنه منطقه ای در روابط ایران و عربستان»، نشریه سیاست، دوره 46، شماره 4، صص1087-1067.
- منصوری، جواد (1382)، «چالشهای امنیتی ایران و امریکا»، نشریه اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 6، صص102-84.
- موسویان، سید حسین (1394)، روایت بحران هستهای ناگفتههای یک دیپلماتیک، رحمن قهرمانپور، تهران: نشر تیسا.
- موسویان، سید حسین (1393)، ایران وآمریکا گذشته شکست خورده و مسیر آشتی، تهران: نشر تیسا.
- موسوی شفائی، مسعود و فرزانه نقدی (1394)، «اقتصاد سیاسی بین المللی ایران در دوران پساتحریم»، نشریه روابط خارجی، شماره 28، صص62-21.
- میلسپو، آرتور (1370)، آمریکاییها در ایران (خاطرات جنگ جهانی دوم)، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر البرز.
- مینایی، مهدی (1384)، «بررسی جایگاه و موقعیت ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و نقش آن در تامین و ارتقاء امنیت ملی»، نشریه جغرافیایی سرزمین، شماره 6، صص 23-13.
- نیاکویی، سید امیر و علی قنادی (1396)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از برجام: تداوم موازنه سازی و هویت یابی انقلابی»، نشریه پژوهشهای انقلاب اسلامی، شماره 215، صص257-219.
- وثوقی، سعید ومسعود رضایی (1394)، «ملاحظات امریکایی ترکیه در روابط با ایران»، نشریه سیاست دفاعی، شماره 93، صص 230-189.
- Jesse, Eric, (2011),Forecasting the Future of Iran Implications for U.S. Strategy and Policy, Pardee Rand Graduate School. http://www.Rand.org/content/dam/rand-pubs/rgs-dissertations/2011/RAND-ROSP290.pdf.