نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجو دکترا فرهنگ و ارتباطات، دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
2 استادیار فرهنگ و ارتباطات دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
3 دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران
چکیده
آیین پیاده روی زیارت اربعین یکی از نمادهای تمدن ساز عصر حاضر برای مسلمانان محسوب می شود. استفاده از دیپلماسی فرهنگی از ملزومات تمدن سازی این پدیده تمدنی محسوب میگردد. موضوع این نوشتار بررسی زیارت اربعین از منظر دیپلماسی فرهنگی است. سوال این پژوهش عبارت است از این که ابعاد و راهبردهای استفاده از عناصر فرهنگی در دیپلماسی زیارت اربعین چیست؟ در پاسخ به این سوال از روش گردآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای و تحلیل آنها مبتنی بر روش تحلیل مضمون استفاده شده است. بر اساس نتایج این پژوهش چهار مضمون اصلی و فراگیری که از تحلیل مضمون منابع کتبی مرتبط بهدستآمده عبارتاند از: «تعریف دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین»، «مؤلفههای گفتمان زیارت اربعین»، «بازیگران دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین» و «راهبردهای دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین». دیپلماسی را می توان به فن ارائه تصویر صحیح از خود برای دیگری و دیپلماسی فرهنگی را به استفاده از عناصر فرهنگی در ارائه تصویر صحیح از خود برای مردم جهان تعریف کرد. دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین عبارت است از استفاده از عناصر فرهنگی در ارائه تصویر صحیح از زیارت اربعین به مردم جهان. نتایج این پژوهش نشان میدهد معرفی مؤلفههای فرهنگ عاشورایی و بهرهگیری از مؤلفههای آن برای همگرایی منطقهای و جهانی، شناخت دقیق مخاطبان در سطح جهان تشیع، جهان اسلام و دیگر حوزههای فرهنگی جهان و افزایش سرمایهگذاری در حوزه فنّاوریهای نوین ارتباطات و اطلاعات از مهمترین راهبردهای دیپلماسی فرهنگی زیارت اربعین محسوب میگردد.
کلیدواژهها
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
بشیر، حسن (1395). دیپلماسی فرهنگی: تعامل سیاست، فرهنگ و ارتباطات، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
بشیر، حسن (1396). «جهانیسازی راهپیمایی اربعین: سیاستها و راهبردها»، چکیده مقالات سومین همایش بینالمللی لقاءالحسین، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
جعفری هفتخوانی، نادر (1392). مدیریت گردشگری و وجههی ملی در جمهوری اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
پرویش، محسن (1396). «همگرایی جهانی و راهکارهای وصول به آن از طریق گسترش فرهنگ اربعین»، چکیده مقالات سومین همایش بینالمللی لقاءالحسین، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
جعفری هفتخوانی (1391). «منظومه فرهنگی؛ کاربرد استعاره منظومه شمسی برای ساماندهی سازمان های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، دین و ارتباطات، شماره 41، صص 37-65.
جعفری هفتخوانی، نادر (1392). مدیریت گردشگری و وجههی ملی در جمهوری اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
جمالی، مصطفی (1395). «نقش اربعین در مهندسی تمدن اسلامی»، مسجد و مهدویت، 2، صص 27-46.
چکیده مقالات سومین همایش بینالمللی لقاءالحسین (1396). تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
خـانی، محمدحـسن (١٣٨٤). دیپلماسی فرهنگی و جایگاه آن در سیاست خارجی کشورها، دانش سیاسی، پاییز و زمـستان.
خانی، محمدحسن (1396). آیین اربعین بهمثابه منبع قدرت نرم جهان اسلام، مجموعه مقالات دومین همایش بینالمللی لقاءالحسین، جلد 4، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
خاکی، غلامرضا (1390). روش تحقیق با رویکردی به پایاننامه نویسی، تهران: انتشارات بازتاب.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1390). «الزامات دیپلماسی فرهنگی ایران»، نشریه همشهری دیپلماتیک، شماره 58.
زمانی، حسین (1392). بازشناسی مفهوم زیارت، تهران: انتشارات آوند رشد.
ستوده، محمد (1387). «جهانیشدن و همگرایی کشورهای اسلامی»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 42، صص 7-29.
شیخالاسلامی، محمدحسن و شمسآبادی، علی (1396). «چیستی دیپلماسی زیارت و ظرفیتهای ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی، شماره 31، صص 141-168.
صالحی امیری، سید رضا و محمدی، سعید (1389). دیپلماسی فرهنگی، تهران: ققنوس.
عراقی، غلامرضا (1394). «نقش دیپلماسی فرهنگی در صدور انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهشهای انقلاب اسلامی، سال 4، شماره 14.
کشاورزشکری، عباس؛ بیات، محسن و بخشنده، خاطره (1392). «دیپلماسی فرهنگی ایران در خاورمیانه؛ تحول ارتباطات و لزوم کاربرد ابزارهای نوین»، فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، شماره55
مجموعه مقالات و یادداشتهای دومین همایش بینالمللی لقاءالحسین (1395). جلد 3، قم: کتاب جمکران.
مجموعه مقالات و یادداشتهای دومین همایش بینالمللی لقاءالحسین (1396). جلد 4، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
مجموعه مقالات اربعین حسینی (1394). قم: انتشارات بینالمللی المصطفی (ص).
محمدی سیرت، حسین (1395). «اربعین منسک اجتماعی در قواره ای تمدنی: ظرفیت ها و زیرسیستم های تمدنی»، مسجد و مهدویت، 2، 5-26.
مرادی، حجتالله (1383). «اینترنت، عملیات روانی و پیشبینی رفتار»، فصلنامۀ عملیات روانی، سال دوم، شماره 7.
مولانا، حمید (1384). ارتباطات جهانی در حال گذار: پایان چندگونگی؟، تهران: سروش.
همایون، محمدهادی (1384). جهانگردی بهعنوان یک ارتباط میانفرهنگی، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
یوسفی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ کهنسال، علیرضا و مکری زاده، فهیمه (1391). «پدیدارشناسی تجربی زیارت امام رضا(ع)»، مطالعات اجتماعی ایران، دوره ششم، شماره 3و4.
Attride-Stirling, J (2001). “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405.
Braun, V. & Clarke, V (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
Chafetz, Glenn (1999). The Origins of National Interests. London: Frank Cass.
Krause, Jill and Neil Renwick (1996). Identities in International Relations. London: Macmillan.
Patton, M. Q (1990). Qualitative evaluation and research methods, Thousand Oaks, CA: Sage.
Saul, John Ralston (1994). "Culture and Foreign Policy". typescript version. Available in: http://www.mediaawareness.ca/english/resources/articles /sovereignty_ identity /culture_policy.cfm.