بررسی علل و زمینه های گسترش روابط ایران و چین در عصر پسا برجام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، ایران دور جدیدی از مذاکرات فشرده و مستمر را با دولت های عضو گروه 1+5 آغاز کرد که نهایتا به توافق جامع هسته ای وین یا «برجام» منتج شد. در همین رابطه، علیرغم کاهش تنش ها و متعاقبا احیای روابط ایران و غرب بویژه اروپا، نه تنها سطح مناسبات ایران و چین حفظ شد، بلکه توسعه قابل ملاحظه ای را نیز تجربه نمود.  با توجه به این موضوع، سوال اصلی پژوهش حاضر بر این مبنا شکل گرفته است که چه عواملی در گسترش مناسبات ایران و چین پس از توافق نهایی هسته ای یا « برجام» نقش مهمی ایفاء نمودند؟ 
این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و با کاربست پارادایم عمل گرایی در قالب رهیافت نظری نو واقع گرایی استدلال می کند که مولفه هایی مانند وفاداری چین به ایران در شرایط سخت تحریم ها، تداوم بی اعتمادی ایران به غرب علیرغم احیای روابط، الزامات اقتصادی متقابل تهران-پکن، اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران برای چین، لزوم مقابله با افراط گرایی، تروریسم و بنیادگرایی و همچنین مخالفت با نظم موجود بین المللی و یکجانبه گرایی ایالات متحده موجب شده تا دو کشور ایران و چین ضمن حفظ سطح تعاملات و مناسبات سیاسی و اقتصادی فعلی خود، تلاش نمایند تا همکاری های دوجانبه را بیش از پیش گسترش دهند. 

کلیدواژه‌ها


1. اختیاری امیری، رضا (1394)، «توافق هسته‌ای و خرده بحران‌های آینده»، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران: قابل دسترسی در: http://www.tisri.org/default-. 2030.aspx . 2. آدمی، علی (1389)، «راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره7. 3. ادیبی، جلیل (1390)، «مناسبات اقتصادی ایران و چین: همکاری پروژه ای»، در کتاب آسیای 7 ویژه روابط ایران و چین ، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران. 4. باشگاه خبرنگاران جوان (17/11/ 1394)، «چین میخش را در ایران کوبید/ غول اقتصاد آسیا شریک تجاری ایران می‌ماند»، قابل دسترسی در: http://www.yjc.ir/fa/news . 5. براتی، رضا و محمد علی شیرخانی (1392)، «سیاست خارجی عمل گرایانه و توسعه اقتصادی (مطالعه موردی: چین 1987-2010)»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی شدن، سال 6، دوره 4، شماره 12. 6. بیلیس، جان و استیو اسمیت و دیگران (1383)، «جهانی شدن سیاست (جلد 1): روابط بین الملل در عصر نوین (زمینه تاریخی، نظریه‌ها، ساختارها و فرآیندها)»، ترجمه: ابوالقاسم راه چمنی و دیگران، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر. 7. پارس نیوز (29/2/1395)، «برجام جز بی اعتمادی بیش از پیش مردم ایران به غرب ره آوردی نداشت»، قابل دسترس در: www.pars news. Com/366483 8. ثقفی عامری، ناصر (1385)، «در جست و جوی افق‌های جدید در سیاست خارجی ایران: سیاست نگاه به شرق»، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی. 9. حامی کلوانق، ولی‌الله (1390)، روابط ایران و چین قبل و بعد از انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 10. دیدبان، (1392)، «آفتی دیگر از سیاست نزدیک شدن به آمریکا»، پایگاه تبیینی و تحلیلی جریان شناسی دیدبان، قابل دسترسی در: http://didban.ir/fa/news-details/6435/ . 11. رضایی، مسعود (1393)، «توافق هسته‌ای چه آثاری بر روابط ایران و چین خواهد داشت؟»، دیپلماسی ایرانی. قابل دسترسی در: http://irdiplomacy.ir/fa/page/1944380/ . 12. رضایی، مسعود (1394)، «تاثیر توافق هسته‌ای بر روابط ایران و چین»، در کتاب چشم انداز روابط ایران و چین تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر. 13. رهبری، مهدی (1388)، «پراگماتیسم و سیاست»، فصلنامه سیاست، دوره 41، شماره2. 14. روزنامه اطلاعات (4/11/1394)، «تحول در روابط ایران و چین با امضای 17 سند همکاری»، قابل دسترسی در: www.ettelaat.com/etiran/?p=1799552 15. زارعی، اصغر (1394)، «چشم بادامی‌های وفادار در تهران»، سرویس سیاسی خبرگزاری شبستان. Shabestan.ir/mobile/detail/news/517121 16. سازمند، بهاره و فریبرز ارغوانی پیر سلامی (1394)، «امکان سنجی حرکت ایران و چین به سوی روابط استراتژیک»، در کتاب چشم انداز روابط ایران و چین تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر‌. 17. سبزیان موسی آبادی، علیرضا و شعیب بهمن (1389)، «پراگماتیسم و سیاست: بررسی و نقد پراگماتیسم در قلمرو سیاست و حکومت»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره 5 . زمستان 1389. 18. سعد الدین، سهراب (1392)، «درباره چین»، مردمسالاری، قابل دسترسی در: http://mardomsalari.com/Template1/News.aspx?NID=172140 . 19. سلمان‌پور، هادی (1394)، «فرصت‌های اقتصادی سازمان همکاری شانگهای در پسا برجام»، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه. 20. شریعتی‌نیا، محسن (1391)، «عوامل تعیین کننده روابط ایران و چین» ، فصلنامه روابط خارجی، سال 4 ، شماره 2. 21. شریعتی‌نیا، محسن (1384)، «تاملی در سیاست نگاه به شرق»، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی، مرکز مطالعات استراتژیک، شماره 19. مهرماه 1384. 22. شریعتی‌نیا، محسن (1388)، درآمدی بر روابط ایران و چین، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی. 23. شیر خانی، محمد علی و اکبر مهدی‌زاده (1387)، «عمل گرایی در سیاست خارجی و گسترش روابط اقتصادی ایران و چین (1999-1979)، « فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 4. 24. صبوری نژاد، احمد (1393)، «واکاوی نقش استراتژیک چین در بحران‌های اخیر»، پایگاه خبری صاحب نیوز، قابل دسترسی در: http://sahebnews.ir/143707 . 25. ظهیری نژاد، مهناز (1394)، «جایگاه انرژی در روابط ایران و چین: از ائتلاف تا روابط استراتژیک»، در کتاب چشم‌انداز روابط ایران و چین تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر. 26. عزیزی، حمید رضا (1392)، «دولت یازدهم و چشم انداز سیاست نگاه به شرق»، خبرگزاری تابناک، قابل دسترسی در: http://www.tabnak.ir/fa/news . 27. عسگریان، محسن (1392)، «راهبرد نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران و کارت بازی روسیه و چین»، وب سایت محسن عسگریان، قابل دسترسی در: http://mohsenasgarian.blogfa.com/post-65.aspx 28. قاسمی، حوری (1395)، «مزد وفاداری چشم بادامی‌ها در سال‌های تحریم»، خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی آنا. www.ana.ir/news/134232 29. قاضی‌زاده، شهرام و عباس طالبی‌فر (1390)، مناسبات راهبردی ایران و چین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی. 30. قنبرلو، عبدالله (1392)، «بنیادهای امنیتی سیاست خارجی چین»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 16، شماره 2. 31. کریمی، حسین (1392)، «مصلحت‌گرایی و عمل‌گرایی بنیان رفتار دیپلماتیک دولت روحانی»، بهار، پایگاه خبری- تحلیلی مستقل ایران . www.bahar.ir.org 32. محرابی، مانی (1394)، «تاثیر برجام بر روابط ایران با ترکیه، چین، روسیه و آمریکا»، خبر آنلاین، قابل دسترسی در: www.khabaronline.ir/detail/512258/world/diplomacy 33. محمدخانی، علیرضا ( 1388)، «تبیین رویکرد نو واقع‌گرایی در روابط بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره 1، شماره3. 34. مشرق نیوز (3/4/1392)، «چرا آمریکا چین هراسی را ترویج می‌کند»، قابل دسترسی در: http://www.mashreghnews.ir/fa/news . 35. موسویان، حسین (1394)، «ریشه‌های دشمنی ایران و آمریکا»، عصر دیپلماسی، قابل دسترس در: http://asrdiplomacy.ir . 36. مولا حسنی، ولاشجردی (1394)، «روابط ایران با چین بعد از انقلاب اسلامی»، گفتمانی‌ها. شماره 32. 37. نوری، علیرضا (1389)، «تقابل فرض‌های پیشینی با رویکرد عمل‌گرا»، باشگاه اندیشه. قابل دسترسی در: www.bashgah.net/fa/content/show/42906